5 năm ngày mất nhà thơ Vũ Cao (3-12-2007 - 3-12-2012): Nhớ nhà thơ Núi Đôi
(Cadn.com.vn) - Nhiều thế hệ thanh niên Việt
Bảy năm về trước em mười bảy
Anh mới đôi mươi trẻ nhất làng
Xuân Dục, Đoài Đông hai cánh lúa
Bữa thì anh tới bữa em sang...
Nhà thơ Vũ Cao
Nhà thơ Vũ Cao nhiều năm làm Tổng Biên tập Tạp chí Văn Nghệ Quân đội, khi đã tuổi 75 ông vẫn đảm nhận Chủ tịch Hội đồng thơ Quốc gia. 80 tuổi ông vẫn miệt mài với những trang sách, bài thơ. Tháng 3-1998, tôi may mắn được cùng ông và các nhà thơ Hoàng Phủ Ngọc Tường, Nguyễn Trọng Tạo, Nguyễn Hoa từ Hà Nội về tham dự "Ngày Thơ Quảng Ninh" tại TP Hạ Long. Trong các cuộc đàm đạo về "nghề" thơ trong hội thảo hay câu chuyện vui trên con tàu du lịch trên vịnh biển Hạ Long, ông bao giờ cũng làm tôi ngạc nhiên và cảm kích.
Ông kể, đi bộ đội, sau khi viết bài thơ Núi Đôi, mới chuyển qua dân sự, khi về hưu, được Đại hội Hội cựu chiến binh phường bầu làm Hội trưởng. Đến khi làm lễ ra mắt, anh em bảo "anh có huân huy chương thì đeo vào cho nó đứng đắn", mới về lục tìm, thì ra mình không có cái huân huy chương kháng chiến nào cả! Có lẽ do mình lười kê khai hoặc làm thất lạc đâu đó khi chuyển quân. Bí quá phải đến anh bạn Trung tướng quân đội ở Hà Nội vừa về hưu mượn tạm vài cái. Ông bạn gắn cho 6 cái huân huy chương sáng chói. Sau lễ ra mắt đem trả, ông bạn Trung tướng cười bảo: "Tôi biếu ông đấy, ông Núi Đôi ạ!". Ông bảo rằng, làm thơ đã khó, làm nhà thơ còn khó hơn. Ông cho rằng, mình chỉ là một người làm báo, thỉnh thoảng có làm thơ! Ông tâm sự: "Văn học của tôi, thơ của tôi là từ cuộc sống. Đời rồi mới đến Văn. Nhờ đi làm báo tôi mới có những bài thơ. Có những lúc cái "tâm hồn thơ" trong con người báo chí của mình nó bừng lên thảng thốt, dào dạt. Thế là cái chất liệu tưởng khô khan của báo bỗng hóa thành chất liệu thơ!". Ấy là trường hợp ông sáng tác bài thơ Núi Đôi. Nhà thơ kể, khi làm bài thơ ấy ông đang độ tuổi đôi mươi. Vào bộ đội ông làm phóng viên mặt trận của báo Vệ Quốc Quân, tiền thân của báo Quân đội Nhân dân ngày nay. Phong trào du kích chống Pháp của vùng Trung du Vĩnh Yên- Phú Thọ phát triển rất mạnh, trong cuộc chiến đấu có nhiều tấm gương hy sinh quả cảm. Ông được tòa soạn phân công về "nằm vùng" lấy tư liệu viết báo về các chiến sĩ du kích. Núi Đôi, Xuân Dục, Đoài Đông, chợ Phù Linh, hay quang cảnh làng quê đều là những địa chỉ thật. Ông đã cùng sống và chiến đấu với bà con ở đó cả năm ròng. Một đêm, bên ngọn đèn dầu, ông bừng lên ý tưởng viết bài báo về tấm gương hy sinh oanh liệt của người nữ du kích Núi Đôi. Nhưng khi đặt bút viết, mạch văn lại tuôn chảy thành bài thơ tự sự trữ tình:
Lối ta đi giữa hai sườn núi
Đôi ngọn nên làng gọi Núi Đôi
Em vẫn đùa anh sao khéo thế
Núi chồng núi vợ đứng song đôi...
Hiện nay, mộ cô du kích vẫn nằm bên Núi Đôi, nơi miền Trung du xứ Đoài xanh thẳm. Còn anh Vệ quốc Đoàn trong bài thơ năm xưa là những chiến sĩ của đất nước muôn đời!
Tôi đùa ông: "Anh viết trong thơ rằng "bảy năm về trước em mười bảy. Anh mới đôi mươi trẻ nhất làng", nghĩa là làng ấy không có trẻ con hay người trẻ hơn sao?". Ông cười: "Cậu hỏi đúng thật, nhưng thơ lại ảo. Hơn nữa lúc viết, hứng lên mình không để ý. Mình muốn họ mãi mãi là những người trẻ nhất!".
Năm 1988, lúc đã 76 tuổi, ông vẫn băng băng trèo hàng trăm bậc đá lên động Thiên Cung ở Vịnh Hạ Long cùng chúng tôi. Đang trèo dốc đá, tôi đi cạnh hỏi ông:
- Nhà thơ đã khi nào làm thơ về leo núi chưa?
- Mình cũng có lần leo dốc làm được thơ. Đó là bài thơ kể chuyện một lần mình cũng anh em nhỡ độ đường được một cô gái miền sơn cước tiếp rượu. Đêm đó làm được bài thơ, mình con nhớ mấy khổ :
Tôi trông màu rượu
Màu tím hoa cà
Lại nhìn đôi mắt
Sáng tròn như hoa
...Lên ngang dốc núi
Chợt thấy mình say
Người ơi hoa tím
Đầy rừng hoa bay.
Ông bảo, mình là lính nên khỏe leo núi lắm. Ngày vĩnh biệt ông, tôi đã viết: "Cho tôi gọi ông bằng ANH. Anh Vũ Cao ơi, nhớ nhau em gọi anh đồng chí... ". Thế mà đã 5 năm rồi, đêm nay bỗng nhớ ông, lại đọc thơ ông...
Ngô Minh