Ông Husham al-Hashemi, một trong những chuyên gia hàng đầu của Iraq về các nhóm cực đoan vũ trang, đã bị ám sát bên ngoài nhà riêng ở thủ đô Baghdad vào tối 6-7. Nhiều ý kiến cho rằng, một nhóm phiến quân được Iran hậu thuẫn đứng sau vụ này.

Người biểu tình Iraq tham dự đám tang của ông Hashemi tại quảng trường Tahrir của Baghdad. Ảnh: AFP

Các nguồn tin cảnh sát cho biết, hai tay súng đi trên một mô-tô đã nổ súng vào ông Hashemi bên ngoài nhà riêng của ông ở khu vực Zayouna, phía Đông thủ đô Baghdad. Theo một quan chức Bộ Nội vụ Iraq, ông Hashemi đã tử vong sau khi được đưa vào bệnh viện. Một số quan chức chính phủ Iraq cho rằng đây là vụ ám sát có chủ đích song không nêu đích danh nhóm khả nghi nào.

Cái chết của ông Hashemi là một cú sốc với nhiều chính trị gia ở Trung Đông và trên thế giới. Ông Hashemi là người có nhiều mối quan hệ với các chính trị gia, các nhà hoạt động và các quan chức bán quân sự. Chuyên gia Hashemi là một nhà phân tích chiến lược và an ninh nổi tiếng, từng làm cố vấn trong chính phủ Iraq và cung cấp các nghiên cứu, phân tích an ninh cho các tổ chức tình báo và an ninh, trung tâm nghiên cứu chiến lược của Iraq đặc biệt là liên quan đến IS. Vị cố vấn 47 tuổi này thường xuyên xuất hiện trên các phương tiện truyền thông trong và ngoài nước với tư cách là một chuyên gia phân tích về chính trị và các nhóm cực đoan, đặc biệt là trong cuộc chiến của Iraq với IS. Ông từng là cố vấn dưới thời cựu Thủ tướng Haider al-Abadi và là cố vấn không chính thức cho chính phủ của Thủ tướng đương nhiệm Mustafa al-Kadhimi. Ông Hashemi từng có những bài viết về IS và vai trò của lực lượng dân quân được Iran hậu thuẫn tại Iraq. Ông cũng thường xuyên được truyền thông và các chính phủ nước ngoài tham vấn về tình hình chính trị Iraq.

Do Kataeb Hezbollah gây ra?

Cái chết của ông Hashemi được cho là do Kataeb Hezbollah, một phe phái được Iran hậu thuẫn hoạt động dưới sự bảo trợ của Lực lượng Huy động phổ biến, hay còn gọi là Hashing al-Shaabi, gây ra.

Gần đây, ông Hashemi đã chuyển trọng tâm sang các nhóm phiến quân được Iran hậu thuẫn ở Iraq. Ông cũng là người lên tiếng ủng hộ cuộc nổi dậy do thanh niên lãnh đạo chống lại sự can thiệp của Iran đối với Iraq hồi tháng 10-2019. Tuần trước, ông Hashemi đã đưa ra một ý kiến trái chiều về việc cần phải triệt phá các nhóm bán quân sự hoạt động trong “vùng xám” của các cơ sở an ninh của Iraq. “Khả năng ngăn chặn bạo lực của nhà nước có liên quan trực tiếp đến khả năng trung hòa hành vi bạo lực của các phe phái trong vùng xám”, ông Hashemi viết trên trang tin Al-Aalem hôm 2-7. “Sự ảnh hưởng ngày càng tăng của các phe phái, nhóm đã trở thành mối đe dọa đối với tổ chức, hiến pháp, luật pháp, kinh tế và chủ quyền của đất nước”, ông đã cảnh báo.

Các lực lượng chống khủng bố của Iraq trước đó đã tiến hành một cuộc đột kích vào một đơn vị Kataeb Hezbollah được cho là chịu trách nhiệm về các cuộc tấn công vào Vùng xanh ở Baghdad, nơi đặt Đại sứ quán Mỹ trước đây. Cuộc đột kích được coi là một phần trong chiến dịch vận động tranh cử của tân thủ tướng Mustafa al-Kadhimi, nhằm trấn áp các nhóm đặc quyền được Iran hậu thuẫn. Động thái này đã gây tác dụng ngược và có khả năng dẫn đến một cuộc phản công nhằm vào lực lượng chính phủ.

Chỉ trong vài ngày sau đó, các thành viên Kataeb Hezbollah bị giam giữ đã được trả tự do. Ông Hashemi đã ủng hộ cách tiếp cận dần dần để giải quyết vấn đề quân sự vũ trang, một cuộc đối thoại quốc gia nhằm làm giảm ảnh hưởng của các phe phái này và tháo gỡ cốt lõi của chúng theo thời gian. Nhưng ngay cả cách tiếp cận này cũng chọc giận những kẻ thù của ông.

Thông điệp gửi thủ tướng

Ông Ghaith al-Tamimi, một đồng nghiệp và là bạn của ông Hashemi, cho biết vị cố vấn này đã bị Kataeb Hezbollah đe dọa trực tiếp trước khi bị ám sát. “Ông ấy nói với tôi, Kataeb Hezbollah chính thức đe dọa tôi, chúng đe dọa sẽ giết tôi”, ông Tamimi kể lại trong buổi nói chuyện với đài truyền hình Al-Hurra. Ông Tamimi cho biết, ông đã khuyên ông Hashemi bảo vệ cuộc sống của mình và gia đình bằng mọi giá, nhưng ông Hashemi vẫn hy vọng vào tân thủ tướng.

Bà Sophia Amara, một nhà báo điều tra, người đã phỏng vấn ông Hashemi nhiều năm qua cho rằng, vụ ám sát xảy ra “đúng thời điểm”. Iran và các đồng minh khu vực đã phải đối mặt với một chiến dịch gây áp lực của Mỹ và các cuộc biểu tình rầm rộ nổ ra ở Iraq và Lebanon vào mùa thu năm ngoái. “Trong bối cảnh đó, thủ tướng người Iraq lên tiếng ủng hộ các cuộc tấn công nhằm vào các phe phái được nước ngoài hậu thuẫn. Đây là thời điểm tốt để các phe phái gửi thông điệp tới thủ tướng rằng ông hãy cẩn thận, có thể ông là người tiếp theo trong danh sách”, bà Amara nhận định.

AN BÌNH