Từ bao đời nay, các thế hệ người Xơ Đăng sinh sống tại buôn H'ring, xã Ea H'Đinh, H. Cư M'gar (Đắc Lắc) luôn nỗ lực duy trì, bảo tồn những nét đẹp trong văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Điều này góp phần làm phong phú, đa dạng bản sắc văn hóa các dân tộc trên cao nguyên Đắc Lắc nói riêng và khu vực Tây Nguyên nói chung.

Người Xơ Đăng cư trú trên địa bàn tỉnh Đắc Lắc đều có nguồn gốc từ tỉnh Kon Tum. Trên hành trình di cư tìm kiếm vùng đất mới để sinh sống đã hình thành một cộng đồng người Xơ Đăng tại buôn H'ring với bản sắc văn hóa độc đáo được bảo tồn cho đến ngày nay. Nói đến văn hóa của các dân tộc anh em trên mảnh đất Tây Nguyên phải nhắc đến không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên. Cồng chiêng như hơi thở cuộc sống, gắn bó mật thiết với con người Tây Nguyên. Cộng đồng người Xơ Đăng trên cao nguyên Đắc Lắc cũng sáng tạo ra một không gian văn hóa cồng chiêng độc đáo, mang bản sắc riêng của dân tộc mình. Đã qua tuổi 77 nhưng ông Anol (buôn H'ring) vẫn là linh hồn trong đội cồng chiêng của người Xơ Đăng, đôi tay ông vẫn miệt mài đánh chiêng trong các dịp lễ hội và dạy lũ trẻ trong buôn cách đánh chiêng để duy trì văn hóa của dân tộc Xơ Đăng. Ông Anol cho biết, cộng đồng người Xơ Đăng về sinh sống tại buôn H'ring từ năm 1988 đến nay. Thời gian đầu không có cồng chiêng để đánh, thiếu tiếng chiêng mọi người trong buôn như thiếu đi sinh khí của cuộc sống... Vì vậy, cộng đồng đã cử người về Kon Tum tìm mua giàn chiêng của người Xơ Đăng, để thanh âm của cồng chiêng lại vang vọng khắp núi rừng, gắn kết cộng đồng người Xơ Đăng tại buôn H'ring. Gần 30 năm chuyển về sinh sống tại buôn H'ring, dù đời sống kinh tế còn khó khăn thiếu thốn nhưng âm vang cồng chiêng vẫn là món ăn tinh thần không thể thiếu trong sinh hoạt văn hóa của người Xơ Đăng. Hiện đội chiêng của buôn có 13 thành viên, mỗi khi rảnh rỗi, mọi người trong đội chiêng lại tập hợp về nhà cộng đồng tập luyện. Đặc biệt, vào tối thứ năm hàng tuần, những người đánh chiêng điêu luyện như ông A Nol, ông A Blôih lại tập hợp đám trẻ trong buôn đến nhà cộng đồng để dạy đánh cồng chiêng.         

Trước sức "công phá" của lối sống hiện đại, trong khi nhiều nghi lễ của các dân tộc đang dần bị mai một, hay chỉ xuất hiện trong các dịp biểu diễn mang tính phục dựng thì cộng đồng người Xơ Đăng tại buôn H'ring vẫn duy trì Lễ mừng lúa mới - ngày lễ quan trọng nhất trong năm của một số dân tộc trên cao nguyên Đắc Lắc. Theo ông A Nit - Buôn trưởng buôn H'ring, Lễ mừng lúa mới không chỉ là dịp để bà con nhìn lại thành quả của một năm lao động sản xuất mà là nghi lễ quan trọng trong đời sống tâm linh của người Xơ Đăng. Người Xơ Đăng tại buôn H'ring hiện vẫn giữ gìn nghề dệt vải thổ cẩm theo kiểu truyền thống. Trong các dịp lễ quan trọng của đời người và cộng đồng, nam giới phải mặc áo chui đầu, tay áo được khoét sát nách và đóng khố, nữ mặc váy quấn, tất cả đều được dệt bằng thổ cẩm. Bên cạnh nghề dệt thổ cẩm, người Xơ Đăng còn là bậc thầy trong chế tạo nhạc cụ dân tộc như đàn gong, đàn bro, đàn t'rưng, đàn nhị, sáo, ống vỗ klong put, trống... cùng một số nghề thủ công như đan gùi, nong nia... Đối với người Xơ Đăng tại buôn H'ring, việc gìn giữ những di sản văn hóa của ông cha để lại là nghĩa vụ và trách nhiệm của mỗi cá nhân đối với sự phát triển của cộng đồng. Có thể nói, văn hóa truyền thống của người Xơ Đăng trên cao nguyên Đắc Lắc không chỉ là niềm tự hào của mỗi người con dân tộc Xơ Đăng mà còn là một bông hoa đẹp trong vườn hoa di sản văn hóa của các dân tộc anh em trên đất nước Việt Nam.

Tuấn Anh