Mặc dù đã được trùng tu, sửa chữa từ 3 năm trước, nhưng trong đợt mưa bão khốc liệt năm 2022, nhiều hạng mục đã xuống cấp trầm trọng…

Anh Đinh Văn Hin - Trưởng thôn Tà Lang dẫn chúng tôi đi vòng quanh nhà Gươl của thôn giới thiệu, sườn nhà được làm bằng bê-tông cốt sắt theo mẫu nhà Gươl truyền thống của đồng bào Cơ Tu, xung quanh vách được thưng bằng tre nứa, trên mái lợp lá cọ rừng… Qua mùa mưa bão năm 2022, nhà Gươl bị hư hỏng rất nhiều hạng mục. Hiện mái lợp nhà đã mục nát, khi có mưa nhà Gươl thấm dột khắp nơi. Phên tường bao quanh bằng tre cũng bị mục nát, bong tróc, ẩm mốc, chỉ cần đụng nhẹ là có thể rơi bung ra bất cứ lúc nào. Các cánh cửa bằng tre đan thì tụt khung, đứt lạt… Do mái nhà, vách phên mục nát nên các hiện vật trang trí bên trong nhà Gươl như tranh ảnh, tượng gỗ truyền thống… cũng thấm nước, hư hỏng theo thời gian.

Dù vẫn được người dân làm nơi sinh hoạt cộng đồng, nhưng sự xuống cấp của nhà Gươl đã làm giảm đi tính trang nghiêm vốn có, nhất là mỗi khi có những lễ hội của đồng bào diễn ra. Anh Đinh Văn Hin cho biết, trước tình trạng xuống cấp các hạng mục do ảnh hưởng mưa bão của nhà Gươl thôn, chính quyền thôn Tà Lang đã có báo cáo với UBND xã để có kế hoạch cấp kinh phí sửa chữa, nhưng đến nay đã là tháng 3-2023, việc sửa chữa nhà Gươl vẫn chưa thể tiến hành… Bà con Cơ Tu ở Tà Lang rất lo lắng: “Nếu mùa khô không kịp thời sửa chữa, thì đến mùa mưa, nhà Gươl càng xuống cấp trầm trọng, sẽ tốn kém rất nhiều kinh phí…”. Ông Đinh Văn Như - Bí thư Chi bộ thôn Giàn Bí (cạnh thôn Tà Lang) cũng cho biết, sau mùa mưa bão năm 2022, nhà Gươl thôn Giàn Bí cũng bị hư hỏng nhiều. Chính quyền, nhân dân thôn đã khắc phục, sửa chữa nên có đỡ xuống cấp hơn…

Được biết, từ năm 2018, mô hình du lịch sinh thái cộng đồng đã được UBND huyện Hòa Vang triển khai tại 2 thôn Giàn Bí và Tà Lang, xã Hòa Bắc, nơi đang tập trung hơn 250 hộ dân đồng bào Cơ Tu sinh sống. Mục đích của dự án là nhằm phát triển đời sống kinh tế - xã hội cho người dân trên điều kiện thiên nhiên sẵn có, gắn với bảo vệ rừng, bảo vệ sinh thái môi trường… Qua gần 4 năm hoạt động, dự án được đánh giá hiệu quả rất khả quan, tạo công ăn việc làm, tăng nguồn thu nhập cho đồng bào Cơ Tu và điều quan trọng là ý thức bảo vệ rừng, bảo vệ môi trường sinh thái trong cộng đồng dân cư được nâng lên rõ rệt. Anh Đinh Văn Hin cho hay, từ khi phát triển mô hình du lịch sinh thái cộng đồng, nhà Gươl là một trong những điểm phục vụ cho nhu cầu du khách tham quan, thưởng thức các loại hình văn hóa truyền thống, trưng bày các sản phẩm nghề lâu đời của người Cơ Tu... Tuy nhiên, để mô hình phát triển hơn nữa, mang tính bền vững, cần phải luôn quan tâm, hoàn thiện về cơ sở hạ tầng, các thiết chế văn hóa, trang, thiết bị phục vụ cho mô hình du lịch sinh thái…

Trao đổi với bà Lê Thị Thu Hà - Bí thư Đảng ủy xã Hòa Bắc thì bà cho biết, ngay sau mùa mưa bão năm 2022, chính quyền địa phương đã kiểm tra, rà soát những ảnh hưởng, thiệt hại do mưa bão gây ra, trong đó có các nhà Gươl của đồng bào Cơ Tu ở Tà Lang, Giàn Bí. Chính quyền thôn, UBND xã cũng đã có những kiến nghị với chính quyền, ngành chức năng huyện, thành phố để có kế hoạch sửa chữa, nâng cấp đối với các nhà Gươl ở 2 thôn này.

Nhà Gươl là linh hồn của làng Cơ Tu. Không chỉ là chốn linh thiêng thờ cúng thần linh, Gươl Cơ Tu còn là nơi bàn chuyện làng, chuyện nước, chuyện gia đình và là nơi diễn ra những lễ hội quan trọng. Nhà Gươl có vai trò đặc biệt quan trọng trong đời sống tâm linh và văn hóa của cộng đồng người Cơ Tu. Vì thế, bà con Cơ Tu ở Tà Lang, Hòa Bắc rất mong chính quyền, ngành chức năng TP Đà Nẵng, huyện Hòa Vang sớm quan tâm, phân bổ nguồn kinh phí để sửa chữa, nâng cấp nhà Gươl, nơi sinh hoạt cộng đồng của nhân dân và phát triển du lịch sinh thái, nâng cao đời sống kinh tế, xã hội địa phương.

Trao đổi với chúng tôi, ông Phạm Tấn Xử, Thành ủy viên, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP Đà Nẵng, cho biết: Việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa Cơ Tu là một trong những nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu của ngành văn hóa, vì cả thành phố chỉ có 3 thôn dân tộc thiểu số Cơ Tu, gồm Tà Lang, Giàn Bí (xã Hòa Bắc) và Phú Túc (xã Hòa Phú). Năm 2022, Sở Văn hóa và Thể tham đã tham mưu cho UBND TP ban hành đề án bảo tồn, phát huy văn hóa Cơ Tu. Theo đó, ưu tiên nguồn lực bảo tồn, phát huy các thiết chế văn hóa quan trọng, đặc biệt là nhà Gươl sẽ tiến hành trùng tu, sửa chữa 3 công trình hiện hữu và xây mới 1 công trình.

Hồng Thanh