Mối quan hệ “căng như dây đàn” giữa Mỹ và Trung Quốc lại leo lên nấc thang mới đáng lo ngại khi ngày 15-7 chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo chấm dứt các ưu đãi thương mại dành cho Hồng Kông, động thái mà Bắc Kinh ngay lập tức phản pháo bằng tuyên bố sẽ trả đũa mạnh mẽ.

Tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo đã chấm dứt các ưu đãi thương mại dành cho đặc khu Hồng Kông. Ảnh: Bloomberg

Mỹ tung đòn, Trung Quốc dọa đáp trả

Viện dẫn quyết định của Trung Quốc đại lục về việc ban hành luật an ninh quốc gia mới cho Hồng Kông, ông Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp mà theo ông sẽ chấm dứt chế độ kinh tế ưu đãi cho đặc khu này. “Hồng Kông giờ đây sẽ được đối xử như Trung Quốc đại lục, không có ưu tiên đặc biệt nào, không có quy chế đặc biệt nào về kinh tế và không có xuất khẩu công nghệ nhạy cảm”, ông Trump tuyên bố.

Mọi việc càng căng thẳng hơn nữa khi ông Trump ký một dự luật, đã được Quốc hội thông qua, để xử phạt các ngân hàng làm ăn với các quan chức Trung Quốc có liên quan đến việc thực thi luật an ninh tại Hồng Kông. Đạo luật vừa được Washington đưa ra cho phép cấm vận các quan chức Trung Quốc đại lục và cảnh sát Hồng Kông vi phạm về chính sách tự trị của đặc khu, cũng như đối với các ngân hàng có giao dịch với họ. Đạo luật cũng yêu cầu các quan chức thu hồi các giấy phép xuất khẩu ngoại lệ sang Hồng Kông, bao gồm thu hồi đối xử đặc biệt đối với người mang hộ chiếu Hồng Kông. Tổng thống Trump thậm chí dự báo sự suy yếu của đặc khu này dưới đạo luật an ninh của đại lục, cho rằng Hồng Kông sẽ không còn khả năng cạnh tranh ở thị trường tự do, đồng thời nhiều người sẽ rời khỏi đây.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc ngay lập tức đáp trả bằng tuyên bố, Bắc Kinh sẽ áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với các cá nhân và thực thể của Mỹ và có những phản ứng cần thiết để bảo vệ các lợi ích hợp pháp của họ. “Các vấn đề của Hồng Kông hoàn toàn là các vấn đề nội bộ của Trung Quốc và không có quốc gia bên ngoài nào có quyền can thiệp”, tuyên bố của bộ này nêu rõ.

Quan hệ Mỹ-Trung căng thẳng trong suốt nhiều tháng qua do đại dịch Covid-19, những yêu sách chủ quyền vô lý của Trung Quốc ở Biển Đông, và cuộc chiến thương mại. Việc ông Trump xử lý đại dịch đã làm dấy lên nghi ngờ về việc liệu ông có thể giành chiến thắng trong cuộc bầu cử vào ngày 3-11 tới hay không trong bối cảnh bùng phát các đợt nhiễm bệnh mới ở trong lòng nước Mỹ. Ông chủ Nhà Trắng đã cố gắng làm chệch hướng vấn đề khi đổ lỗi cho Trung Quốc. Trong tuyên bố hôm 15-7, ông Trump tiếp tục chỉ trích Trung Quốc, cho rằng, nước này phải chịu trách nhiệm về việc “che giấu virus” gây Covid-19 ở giai đoạn đầu, khiến đại dịch lây lan khắp thế giới. Khi được hỏi liệu ông có kế hoạch hội đàm với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình không, ông Trump nói: “Tôi không có kế hoạch nói chuyện với ông ấy”.

Con dao hai lưỡi?

Các nhà phân tích cho rằng, việc chấm dứt hoàn toàn chính sách đối xử đặc biệt của Hồng Kông là minh chứng cho sự tự bị đánh bại của Mỹ.

Hồng Kông là nguồn thặng dư thương mại hàng hóa song phương lớn nhất của Mỹ vào năm 2019, ở mức 26,1 tỷ USD, Reuters dữ liệu của Cục điều tra dân số Mỹ cho biết. Theo Bộ Ngoại giao Mỹ, 85.000 công dân  nước này đã sống ở Hồng Kông vào năm 2018 và hơn 1.300 Cty hoạt động ở đó, bao gồm gần như mọi Cty tài chính lớn của Mỹ. Đặc khu này là một điểm đến chính cho các dịch vụ pháp lý và kế toán của Mỹ.

Washington bắt đầu loại bỏ tình trạng đặc biệt của Hồng Kông theo luật vào cuối tháng 6, tạm dừng xuất khẩu quốc phòng và hạn chế quyền ra vào lãnh thổ, nhằm vào các sản phẩm công nghệ cao khi Trung Quốc chuẩn bị ban hành luật an ninh. Vào tháng 5, Tổng thống Trump đã nói về các kế hoạch của Trung Quốc về luật an ninh bằng cách nói rằng ông đang bắt đầu một quá trình loại bỏ chính sách đối xử đặc biệt, vốn cho phép Hồng Kông vẫn là một trung tâm tài chính toàn cầu. Sau đó, ông đã dừng việc kêu gọi chấm dứt ngay lập tức các đặc quyền, nhưng nói rằng các động thái này sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ các thỏa thuận của Mỹ với Hồng Kông, từ hiệp ước dẫn độ đến kiểm soát xuất khẩu các công nghệ sử dụng kép. Một quan chức Mỹ cho rằng, chính quyền ông Trump cũng đang chuẩn bị các biện pháp trừng phạt khác nhằm các quan chức và thực thể Trung Quốc liên quan đến vấn đề Hồng Kông.

Nhưng mọi việc vẫn chưa rõ ràng. Nhà Trắng trước đây đe dọa các lệnh trừng phạt như vậy nhưng cho đến nay chỉ áp dụng các hạn chế về thị thực đối với một số lượng không xác định các quan chức Trung Quốc.

KHẢ ANH