(Cadn.com.vn) - Bên bờ sông Diêu Trì, ở cuối thôn Hội Phước, xã Hòa Phú (Hòa Vang, TP Đà Nẵng) có cây Thị cổ gắn với cuộc sống của người dân nơi đây qua bao đời. Nhiều bậc cao niên nói rằng cây Thị ước chừng trên dưới 500 tuổi. Cây Thị trông rất rêu phong cổ kính, cao chừng hơn 30m, gốc có đường kính hơn 2 mét.

Đặc biệt,  trong gốc cây có một hốc trống, gọi là  cái "bộng". Bà Đỗ Thị Quyên (89 tuổi),  nguyên thành viên trong đội quân tóc dài xã Hòa Thượng (nay là xã Hòa Phú), nhà gần cây Thị cổ cho biết: "Trong kháng chiến chống Mỹ, bà con trong khu dồn Cấm Chu Hương, lợi dụng lúc đi về làng sản xuất, mang theo lương thực, thuốc men... cất giấu vào "bộng" cây Thị để tiếp tế cho dân quân du kích địa phương. Trong thời gian dài bí mật tiếp tế, số lượng có lên hàng  tấn. Đây có thể xem là trạm "Dân, Quân bưu" để thông tin, liên lạc của dân, quân ta giữa miền núi và đồng bằng...".

Gốc của cây Thị cổ.

Trong những năm qua, cây Thị cổ là một địa chỉ văn hóa "sống động" của địa phương, được nhiều người đến tham quan. Từ xưa cây Thị đã đi vào dân ca, qua những câu hát làm rung động lòng người như: "Gốc cây Thị, bên sông còn đó/ Bến Diêu Trì lấp loáng bóng ai/Quân dân nghĩa nặng tình dày/Thương anh du kích, lòng day dứt lòng..." . Thôn Hội Phước, xã Hòa Phú được xem là cái nôi của cách mạng qua hai cuộc đấu tranh giữ nước với bao  lớp người đã ngã xuống trên mảnh đất này.

Nhiều câu chuyện đã được lưu truyền trong dân gian như chuyện người du kích già có tên là Nguyễn Ký, nhà gần cây Thị cổ, một mình một súng bắn rớt máy bay của giặc Mỹ đầu tiên ở Quảng Nam- Đà Nẵng vào năm 1965, về sau có bài thơ truyền tụng: "Du già - Nguyễn Ký năm xưa / Súng trường Garân - xít bắn lia một tràng / Trực thăng gãy cánh đại bàng / Cụp đầu lộn xuống Phước Giang giữa đồng". Rồi chiến công của mẹ Dững ở thôn Hội Phước, đi đầu trong đội quân tóc dài thời chống Mỹ cũng không kém phần "huyền thoại".

Chuyện kể rằng: Một hôm, nhiều trực thăng của bọn Mỹ đang chuẩn bị đổ quân "càn" xuống cánh đồng Phước Giang. Sợ hư hại lúa, mẹ xung phong đi đầu "đội quân", dùng nón khoát lấy khoát để, không cho máy bay hạ, bọn Mỹ sợ quá, giặc lái hoang mang không hiểu chuyện gì, lái máy bay vào trong chân núi... Về sau có mấy câu thơ tặng mẹ Dững: "Dang tay khoát nón giữa đồng / Trực thăng bọn Mỹ - sợ - trồng bay ra / Bay vào chân núi phía xa / Không ngờ địa võng thiên la đang chờ / Hầm chông, mìn bẫy mịt mờ/ Trước khi bị rớt, nghĩ ra bị lừa". Và ở cuối thôn Đông Lâm, mẹ Nho đã dũng cảm giang tay chặn đầu xe tăng M48 của Mỹ trên đường càn quét vào vùng căn cứ, còn lưu truyền các câu thơ: "Mẹ Nho ta cũng không vừa /Dang tay mẹ chặn trước đầu xe tăng. Em mờ bốn tám* hết hăng / Quay đầu lộn cổ, xích lăn về đồn...".

Qua hai cuộc kháng chiến, cây Thị cổ là "cây gai" trước mắt của bọn giặc nên chúng đã tìm trăm phương ngàn kế "triệt hạ" nhưng cây Thị vẫn kiên cường đứng giữa bom rơi đạn nổ, được "chứng kiến" và "tham gia" vào cuộc đấu tranh anh dũng và không lắm bi thương của nhân dân Hòa Phú... Những năm gần đây, con đường đến cây Thị cổ khá thuận tiện nhờ Nhà nước mới vừa xây dựng cầu Diêu Phong, nối liền hai xã Hòa Nhơn và Hòa Phú. Thiết tưởng các ngành văn hóa, du lịch sớm khảo sát tìm hiểu "cây Thị cổ", liên kết mở các chuyến tham quan du lịch "về nguồn", bên cạnh các tour du lịch tham quan, tìm hiểu Khu di tích Cách mạng Huyện ủy Hòa Vang, Khu du lịch Suối Đôi, Suối Hoa (xã Hòa Phú) để lớp trẻ hôm nay, hiểu hết, hiểu đúng về công lao của lớp ông, cha đã từng hy sinh xương máu bảo vệ từng tất đất quê hương.

Khánh An

(*)M48- Một loại xe tăng hiện đại của Mỹ lúc bấy giờ