Hôm nay lại cúp điện nên mấy mẹ con lui hui trong bếp nấu cơm củi. Khi ngọn khói vương vít trên mái nhà, ngọn cây, nghe xen lẫn trong mùi hăng hắc ấy là hương vị ngọt ngào mùi thơm của gạo mới. Bất chợt thấy nhớ làm sao cái nồi cơm xém bà nấu năm nào. Từ những chén nước cơm dẻo mịn cho một chút muối hay một chút đường mà chúng tôi dần khôn lớn, đủ lông đủ cánh bay đi muôn phương.

Bếp củi ngày cúp điện.

Cơm cháy là lớp cơm cháy xém ở đáy nồi vốn chỉ được dùng khi thiếu cơm ngon hoặc ăn cho vui miệng vào cuối bữa. Vị thơm thơm giòn giòn của lớp cơm cháy ấy được các thành viên trong gia đình bẻ thành từng miếng nhỏ để chia cho nhau, răng bà yếu nên lúc nào tôi cũng được hai miếng. Nhưng ít ai ngờ giờ đây món ăn bình dị đó đã trở thành đặc sản trong thực đơn chốn thành thị với cách chế biến theo kiểu Âu Á đều có thì món ăn đã trở thành món ăn chơi sành điệu nhiều người ưa thích.

Ở quê, củi khô chỉ cần ra vườn nhặt vài ôm vào bếp: nhánh mận, tàu cau, nhánh bù lời, vài cây tre khô… được tận dụng triệt để làm chất đốt. Khi được bà giao cho việc canh lửa nồi cơm lúc nào tôi cũng cố tình quên để lát có cơm cháy mà ăn cùng  mắm kho quẹt thì ngon phải biết. Miếng cơm cháy vàng thơm vừa dẻo vừa giòn được lấy ra từ đáy nồi gang, nồi đồng còn nóng hổi ăn hoài chưa bao giờ ngán. Kho quẹt bà làm là món ăn dễ làm, ngon mà hao cơm. Một đĩa kho quẹt nhỏ cũng là một bữa cơm cho cả gia đình. Món kho quẹt đã trở thành món ăn quen thuộc phổ biến trong những gia đình nghèo. Ăn với cơm nóng, cơm nguội hay chấm rau luộc đều ngon nhưng có lẽ bén duyên nhất vẫn là ăn cùng miếng cơm cháy.

Cơm cháy ngày trước là lớp cơm dưới đáy nồi nhưng ngày nay vì được yêu thích và phổ biến nên muốn có miếng cơm cháy thì cần dựa vào bàn tay chế biến của các đầu bếp. Chọn loại gạo thơm dẻo nấu thành cơm, cơm vừa được dỡ từ nồi ra thì cho vào chảo chiên ngay. Chiên nhưng không dùng dầu để chiên, lấy một chén cơm dùng vá cán mỏng xát đáy chảo thành hình tròn quanh chảo như cái bánh xèo canh lửa riêu riêu đến khi phần mặt dưới miếng cơm vàng đều, cứng lại và bong lên cho ra dĩa sẵn sang phục vụ thực khách.

Cơm cháy kho quẹt ăn cùng với rau luộc dân dã, cây nhà lá vườn. Khi những cơn mưa tầm tã tiếp sức cho vườn rau nhà bà trổ đọt xanh mướt thì ngày hôm sau sẽ có ngay món cơm cháy kho quẹt ăn kèm rau luộc. Nhìn đĩa rau xanh màu thiên nhiên trông rất bắt mắt. Chấm rau luộc với kho quẹt ăn kèm với miếng cơm cháy nóng hổi giòn rụm để tận hưởng vị thanh, bùi của rau hòa quyện cùng với vị mặn mặn ngọt ngọt của kho quẹt và hương vị thơm giòn của miếng cơm cháy – thơm hương gạo mới. Một cảm giác ngất ngây đủ sức lôi cuốn những người sành ăn khó tính nhất.

Thưởng thức cơm cháy kho quẹt ăn cùng rau luộc giữa những món ăn Tây, Tàu chắc chắn sẽ để lại trong lòng mỗi người những phút giây hoài niệm xen lẫn thích thú. Khi thưởng thức cơm cháy cùng kho quẹt thì thực khách không dùng đũa, muỗng mà chỉ cần bẻ miếng cơm quẹt vào chén mắm và cứ thế ăn. Lúc đó vị giác và khứu giác của người ăn chợt bừng tỉnh nhận ra món ăn ngon ngay trong sự đơn giản nhất.

Trời mưa bong bóng phập phồng

Nhớ miếng cơm cháy mủi lòng

                                        rau quê

Miền Trung quê tôi với những ngày mưa ngày nắng thất thường nhưng tình người luôn nồng hậu. Nỗi nhớ luôn hiện hữu trong lòng những người con xa quê mong đợi ngày về. Cái nhớ man mác của khách lạ phương xa đã tới nhưng lòng chần chừ chẳng muốn rời xa. Nỗi nhớ chân phương của người dân quê dành cho những ngày cũ.

Những món ăn quê luôn là những món ăn ngon nhất trong ký ức của những người con xa quê. Nó không phải là thứ mắc nhất, cầu kỳ nhất nhưng lại là món ăn độc nhất vô nhị không thể nào quên được. Nó như đọng trong lưỡi hương vị phù sa khó tan. Nhớ quay quắt khi đi qua những ngày tháng bình lặng trong những ngày giãn cách món ăn xưa lại hiện hữu trong cuộc sống. Cảm ơn quê hương cho tôi dần lớn với những gì bình dị nhất.

Phạm Thị Mỹ Liên