Ngay cả sau vụ bê bối 1MDB - quỹ tài sản có chủ quyền mà ông Najib thành lập và được cho là đã tham ô hàng tỷ USD - nổ ra trên toàn thế giới, ý tưởng về việc Malaysia truy tố nhà lãnh đạo này chỉ giống như tưởng tượng. Hầu hết tất cả các nhà quan sát đều mong đợi ông Najib sẽ vượt qua cơn bão. Bản thân ông Najib cũng sử dụng tất cả các công cụ để bảo vệ mình, nhưng cuối cùng, ông vẫn thất bại.

Cảnh sát tịch thu nhiều hàng hóa xa xỉ khi khám nhà cựu Thủ tướng Najib Razak. Ảnh: Straits Times

Những quyết định gây tranh cãi

Vào giữa năm 2015, Tổng chưởng lý Abdul Gani Patail thông báo cho cảnh sát rằng, các nhà điều tra có đủ thông tin để chuẩn bị một bản cáo trạng chống lại ông Najib. Tuy nhiên, ông Abdul Gani sau đó bị loại khỏi vị trí của mình vì "lý do sức khỏe" và được thay thế bởi một đồng minh của ông Najib, người sau này đã bác bỏ những sai phạm của thủ tướng. Cảnh sát cấp cao và các quan chức chính phủ liên quan đến cuộc điều tra hoặc từng chỉ trích ông Najib cũng bị thay thế.

Sau khi nhà báo RewcastleBrown tiếp cận và xuất bản những tài liệu này, Malaysia ban hành lệnh bắt giữ cô. Nữ nhà báo này bị cáo buộc đã thực hiện hành động "gây bất lợi cho nền dân chủ nghị viện". "Họ đã biến tôi thành một cỗ máy giả mạo tài liệu và tất cả những thứ còn lại", Rewcastle-Brown nói. Trong khi nhà báo này vẫn an toàn ở Anh, các nhà báo ở Malaysia dễ bị tổn thương hơn. Nhà báo Ho Kay Tat của tờ The Edge bị bắt, và hiện giờ chính quyền đã đình chỉ hoàn toàn giấy phép xuất bản của tờ báo này. Để trấn áp những người biểu tình chống chính phủ, quần áo màu vàng với khẩu hiệu "Bersih" - có nghĩa là "làm sạch"- được sử dụng làm tên cho các cuộc biểu tình - đã bị cấm.

Tuy nhiên, trong khi ông Najib có thể kiềm chế sự tức giận trên các đường phố Malaysia, ông đánh giá thấp sự thất vọng đang nổi lên trong chính phủ Malaysia. Theo Tom Wright và Bradley Hope, người đã viết bài về vụ việc đăng trên tờ Wall Street Journal và là tác giả của cuốn sách "Cá voi tỷ đô: Người đàn ông đánh lừa phố Wall, Hollywood và cả thế giới", một số quan chức lo ngại ông Najib sẽ rũ bỏ vụ bê bối. "Tại Ủy ban chống tham nhũng Malaysia, nơi đã đề nghị bắt giữ thủ tướng, đã có sự tức giận về cuộc điều tra của họ. Và vì vậy, một số nhà điều tra bắt đầu bí mật cung cấp thông tin cho FBI", Wright và Hope viết. Vào tháng 7-2016, Bộ Tư pháp Mỹ đã khiến Malaysia choáng váng với việc nộp đơn kiện yêu cầu thu hồi hơn 1 tỷ USD tài sản mà họ cho là đã bị biển thủ từ 1MDB.

Khi các công tố viên Mỹ truy tìm tài sản và nhân chứng, 1MDB bắt đầu sụp đổ dưới sức nặng của khoản vay khổng lồ. Trong khi ông Najib cố gắng giành lại sự ủng hộ của Mỹ sau khi ông Donald Trump được bầu làm Tổng thống với việc bay đến Washington gặp gỡ nhà lãnh đạo Mỹ vào cuối năm 2017, điều đó không ngăn cản sự theo đuổi của Bộ Tư pháp đối với ông.

Ông Najib, người từ lâu đã coi Washington là đồng minh chủ chốt, quyết định chuyển sang cầu cứu Trung Quốc. Các Cty Trung Quốc được cho là đồng ý giúp đỡ bảo lãnh 1MDB, cho nó một khoản bồi thường tạm thời, mặc dù một số thỏa thuận sau đó đã được thông qua.

Cuộc bầu cử gây sốc

Bất chấp các tiêu đề, vụ kiện và cáo buộc tham nhũng, ông Najib vẫn dẫn dắt Malaysia tham gia cuộc bầu cử năm 2018.

Phe đối lập chưa bao giờ thắng cử. Chính trị gia năng động nhất của phe đối lập, Anwar Ibrahim, đang ngồi tù, và các đảng đã thành lập một liên minh do cựu Thủ tướng Mahathir Mohamed lãnh đạo. Dự đoán bầu cử Malaysia cũng bị sai lệch nhiều về sự ủng hộ đối với ông Najib, với một số ước tính cho biết liên minh Barisan Nasional của ông có thể giành được đa số nghị viện với ít hơn 20% số phiếu phổ thông. Hơn thế nữa, chính phủ đã đưa ra một đạo luật mới tuyên bố đàn áp "tin giả mạo" mà các nhà phê bình cho rằng đây là một nỗ lực nhằm hình sự hóa sự chỉ trích đối với ông Najib. Vài tuần trước cuộc thăm dò, đảng của ông Mahathir đã bị giải tán vì bị cho là tung "tin giả".

"Malaysia đang trên bờ vực của thảm họa. Ông Najib đang điều hành nền kinh tế đi vào lòng đất và trong tay Trung Quốc, biến nơi này thành một chế độ độc tài. Nếu ông ta thắng cuộc bầu cử đó, đó sẽ là sự xác nhận mà ông ta đang tìm kiếm", Rewcastle-Brown cho biết. Nhưng nữ nhà báo này nói thêm rằng, trong khi "không ai nghĩ rằng sự kìm kẹp mạnh mẽ của ông Najib đối với đất nước có thể bị từ bỏ, cuộc bầu cử năm 2018 là cơ hội duy nhất mà người Malaysia có". Hơn 76% trong số 14,3 triệu cử tri nước này đã thay đổi số phận đất nước, giúp liên minh đối lập của ông Mahathir giành được 121 trong tổng số 222 ghế. Liên minh Barisan Nasional của ông Najib chỉ giành được 79 ghế.

"Chúng tôi đã không lường trước được rằng làn sóng thay đổi là... rất thuyết phục. Điều này buộc ông Najib phải thừa nhận và từ bỏ", ông Anwar cho biết sau cuộc bầu cử.

Sụp đổ

Trong những ngày sau khi thất cử, ông Najib và vợ bị cấm rời khỏi đất nước. Cảnh sát nhanh chóng đột kích nhà của họ và thu giữ hàng triệu USD hàng hóa xa xỉ được cho là có liên quan đến quỹ 1MDB. Vào tháng 7-2018 - 3 năm sau khi những câu chuyện về vụ bê bối 1MDB đầu tiên bắt đầu xuất hiện - ông Najib bị cáo buộc 4 tội danh tham nhũng. Cáo trạng sau đó được mở rộng với hàng chục tội danh bị cáo buộc khác. Vợ ông, bà Rosmah Mansour, người đã chi tiêu hoang phí các khoản tiền được cho là tham ô từ 1MDB đã giúp thúc đẩy sự phẫn nộ của công chúng, đã bị bắt giữ vài tháng sau đó. Và trong tuần này, khi ông Najib đối mặt với những tội danh này, nhiều người Malaysia hy vọng đất nước cuối cùng sẽ rũ bỏ những tai tiếng cũ.

AN BÌNH