Đại diện các nước tham gia thỏa thuận hạt nhân Iran sẽ nhóm họp trực tiếp tại thủ đô Vienna của Áo vào hôm nay (6-4) để thảo luận về thỏa thuận hạt nhân mang tên Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA), với hy vọng có thể “hồi sinh thỏa thuận thế kỷ” được ký vào năm 2015. Tuy nhiên, các cuộc đàm phán này được dự báo sẽ diễn ra không hề dễ dàng, đầy thách thức nếu cả Mỹ và Iran không đưa ra những “nhượng bộ lớn”.

Trưởng đoàn đàm phán hạt nhân của Iran - Thứ trưởng Ngoại giao Abbas Araqchi cho biết Tehran yêu cầu Washington trước hết phải thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ đối với JCPOA.  Ảnh: PressTV

Cơ hội “hồi sinh”

Cuộc gặp được đánh giá là nỗ lực nghiêm túc đầu tiên nhằm khôi phục thỏa thuận hạt nhân Iran, sau gần 3 năm Mỹ rút khỏi thỏa thuận này và trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Joe Biden nhậm chức hồi tháng 1-2021.

Theo thông tin mà các bên liên quan tuyên bố mới đây, cuộc gặp tại Vienna vào ngày 6-4 giữa Iran và các cường quốc, trong đó có Mỹ nhằm đưa ra các thông số rõ ràng về các bước Mỹ dỡ bỏ các lệnh trừng phạt với Iran và Iran thực hiện các cam kết theo thỏa thuận cũng như tổ chức các cuộc họp của các ủy ban gồm các chuyên gia chuyên ngành.

Liên minh Châu Âu (EU) hy vọng sẽ đưa Washington trở lại bàn đàm phán có thể trực tiếp hoặc gián tiếp với Iran về thỏa thuận hạt nhân. Một quan chức EU cho biết các cuộc đàm phán giữa Iran, Mỹ và các cường quốc thế giới sẽ tìm cách đưa ra hai danh sách đàm phán về các lệnh trừng phạt mà Washington có thể dỡ bỏ và các nghĩa vụ hạt nhân mà Tehran phải thực hiện. Trong khi chính quyền của Tổng thống Mỹ Joe Biden đã nhiều lần tuyên bố muốn quay trở lại thỏa thuận hạt nhân với điều kiện Iran đáp ứng một số yêu cầu thì Iran tuyên bố chỉ đàm phán khi Mỹ dỡ bỏ các lệnh trừng phạt.

Việc các bên cùng ngồi họp lại tại Áo vào ngày 6-4 được cho là bước đi đúng hướng. Iran và Nga, Trung Quốc, Pháp, Đức và Anh đã có các cuộc đàm phán được mô tả là tích cực để hồi sinh thỏa thuận hạt nhân. Nhiều chính sách về kinh tế được các nước này đưa ra để thuyết phục Iran không phá vỡ các cam kết theo thỏa thuận. Những nỗ lực này trở nên thuận lợi khi chính quyền mới của Mỹ có xu hướng đối thoại để nối lại thỏa thuận hạt nhân với Iran. Chính vì vậy trong nhiều tháng qua, EU đang tham gia vào các cuộc đàm phán chuyên sâu với các bên tham gia thỏa thuận và thấy rằng thỏa thuận đang ở thời điểm quan trọng để ngăn chặn Tehran phát triển vũ khí hạt nhân.

Một tín hiệu tích cực là Mỹ chấp nhận lời mời của đại diện cấp cao của EU tham gia cuộc họp của Nhóm P5 + 1 với Iran và đã hủy bỏ một số hạn chế nghiêm ngặt do cựu Tổng thống  Donald Trump áp đặt đối với việc di chuyển của các quan chức Iran làm việc tại LHQ, hoặc các quan chức Iran đến thăm tổ chức quốc tế.

Một tín hiệu khác từ Mỹ là việc ông Biden bổ nhiệm đội ngũ chính trị và an ninh đã đạt được thỏa thuận hạt nhân với Iran trong nhiệm kỳ thứ hai của cựu Tổng thống Barack Obama. Việc lựa chọn đội ngũ này là một xác nhận và thông điệp từ Tổng thống Biden tới Quốc hội và các đồng minh ở Châu Âu và Iran.

Rất khó có được đột phá

Dù đưa ra các tín hiệu mở nhưng phía Mỹ cho rằng vẫn còn quá sớm để nói về một bước đột phá hoặc tiến triển tích cực nào. Washington vẫn luôn tuyên bố rằng việc nối lại các cuộc đàm phán với Iran để khôi phục thỏa thuận hạt nhân và tìm cách phát triển nó là ưu tiên hàng đầu của họ trong khu vực Trung Đông. Dù Iran và Mỹ đều muốn đối thoại nhưng chắc chắn không bên nào chịu lùi bước hoặc nhượng bộ để cứu vãn thỏa thuận vào thời điểm này.

Thứ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araqchi – trưởng đoàn đàm phán hạt nhân của Iran hôm 4-4 khẳng định, nước này sẽ không đàm phán trực tiếp hay gián tiếp với các đại diện của Mỹ tại Vienna, Áo lần này. Theo đó, Iran sẽ chỉ đàm phán với Ủy ban liên kết và các nước nhóm P4+1 (gồm Trung Quốc, Anh, Pháp, Nga và Đức), để nêu ra các yêu cầu, điều kiện của Iran về việc quay trở lại thỏa thuận hạt nhân. Theo Thứ trưởng Araqchi, Iran sẽ không chấp nhận bất kỳ kế hoạch “từng bước nào” để khôi phục thỏa thuận hạt nhân và chỉ chấp nhận việc dỡ bỏ toàn bộ các lệnh trừng phạt mà chính quyền tiền nhiệm Mỹ đã áp đặt đối với Tehran. Cùng ngày, Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif đã kêu gọi các nước Châu Âu tham gia đàm phán lần này phải có tinh thần “xây dựng”, khẳng định lập trường từ trước đến  nay về thỏa thuận hạt nhân của nước này sẽ không thay đổi. Ông yêu cầu các nước Châu Âu phải hành động, thực thi mọi nghĩa vụ trong thỏa thuận và dừng thực thi các lệnh trừng phạt của Mỹ nhằm vào Iran.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price cho biết cuộc gặp tại Áo lần này chỉ là sự khởi đầu và không dự đoán sẽ có đột phá ngay lập tức vì sẽ có những cuộc thảo luận khó khăn phía trước. Mỹ cũng không dự đoán rằng sẽ có các cuộc đàm phán trực tiếp với Iran tại đây dù vẫn cởi mở. Giới chức Châu Âu cũng đã xác nhận, một cuộc gặp như vậy, vốn rất được kỳ vọng, sẽ không diễn ra như mong đợi. Với việc Mỹ và Iran không gặp mặt trực tiếp, giới phân tích cho rằng, lần đàm phán hạt nhân lần này có lẽ mới chỉ là sự “khởi đầu” trong mục tiêu “hồi sinh thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015” trong vòng 2 tháng tới.

AN BÌNH