Báo Công An Đà Nẵng

Dấu xưa Phước Tích

Thứ hai, 07/12/2020 10:47

Sau làng cổ Đường Lâm (Sơn Tây, Hà Nội), làng cổ Phước Tích (xã Phong Hòa, H. Phong Điền, tỉnh TT- Huế) là ngôi làng cổ thứ 2 được Nhà nước công nhận và cấp bằng Di tích quốc gia. Tại đây, không gian làng quê đậm chất Bắc Trung Bộ còn được lưu giữ một cách nguyên vẹn.

Phiên chợ quê "Hương xưa làng cổ" thu hút nhiều du khách đến tham quan và trải nghiệm tại làng cổ Phước Tích. 

Với những lợi thế về quần thể nhà rường cổ, hệ thống di tích, đình, chùa, miếu, nhà thờ, di tích văn hóa Chămpa... Phước Tích vẫn còn lưu giữ gần như nguyên vẹn các đặc trưng độc đáo từ xa xưa của không gian làng quê Bắc Trung Bộ. Phước Tích ngày nay đang trở thành điểm đến ngày càng hấp dẫn đối với khách du lịch trong và ngoài nước. Hiện làng cổ Phước Tích đã triển khai được 9 loại dịch vụ gồm: Tham quan nhà vườn, homestay, trải nghiệm làm bánh, làm gốm, đạp xe, đi thuyền trên sông Ô Lâu, thả đèn hoa đăng và tham quan du lịch. Bên cạnh đó, làng cổ Phước Tích hiện có 11 nhà vườn tham gia dịch vụ nhà vườn cổ, trong đó có 4 nhà tham gia dịch vụ homestay.

Ông Đoàn Quyết Thắng- Phó Giám đốc BQL làng cổ Phước Tích cho biết, Phước Tích tồn tại hệ thống kiến trúc nhà rường cổ, có từ hàng trăm năm tuổi đã tạo nên dấu ấn đặc sắc của ngôi làng. Những ngôi nhà rường tại làng cổ Phước Tích tạo nên quần thể kiến trúc độc đáo thể hiện qua những nét chạm trổ công phu, tinh xảo với những hình ảnh tứ linh, bát bửu, mai, lan, cúc, trúc, mây cuộn... Không dừng lại ở những giá trị nghệ thuật, nhà rường còn là biểu tượng cho truyền thống của sự nối tiếp nhiều thế hệ trong gia đình, dòng họ.

Tiếp đến, ngay tại chính giữa của ngôi làng là địa danh Miếu cây thị. Tên gọi này chính là hiện hữu của lối văn hóa xưa bởi lẽ, ngoài việc nằm ở địa thế long mạch và có vị trí chính giữa ngôi làng, ngôi miếu được xây dựng ngay bên cạnh cây thị đến nay đã có tuổi đời hơn 600 năm, một loại cây có vị trí đặc biệt quan trọng trong tín ngưỡng và tiềm thức của người dân làng Phước Tích.

Xem xét lối kiến trúc của miếu thờ, của bình phong, cách trang trí chim Phượng ở cửa ra vào cũng như cách thờ tự, người ta nhận định rằng Miếu cây thị là nơi thờ Thánh Mẫu PoNagar của người Chăm đã được Việt hóa. Đến nay, việc cúng tế tại miếu vẫn được duy trì và diễn ra vào ngày 16 tháng Giêng hằng năm, cũng là ngày xuân tế của làng.

Các vị cao niên của làng cổ Phước Tích kể lại, ban đầu làng có nhiều tên gọi khác nhau như là Phúc Giang (vùng gần sông nước nhiều phúc lộc), hay Hoàng Giang (nhớ đến dòng họ khai canh lập làng). Đến đời vua Gia Long, làng được đổi tên thành Phước Tích (tích lũy phúc đức cho con cháu). Đặc ân to lớn khi được chính nhà vua đặt tên cho làng gắn liền với sản phẩm gốm truyền thống ở nơi đây. Theo đó, nghề gốm truyền thống của làng Phước Tích ra đời cùng với quá trình di dân lập ấp của người dân (năm 1470). Phước Tích của ngày xưa nức tiếng với nghề gốm. 12 Cửa lò, 12 bến nước là chứng tích còn lại của một thời huy hoàng với nghề gốm. Gốm Phước Tích xưa kia đã vượt qua nhiều sản phẩm gốm nổi tiếng khắp các vùng trong nước để trở thành lựa chọn duy nhất trong Hoàng cung.

Gốm Phước Tích được nung rất kỹ, lò đắp kiên cố nhiệt cao, lửa lúc nào cũng đượm hồng, nhờ thế mà sản phẩm không nứt, không giòn, giữ nhiệt, giữ hương vị. Hoa văn trên những sản phẩm của Phước Tích được chạm trổ tinh tế và rất đặc trưng không lẫn với bất kỳ sản phẩm nào. Nhờ những nghệ nhân gốm tài ba và rất sáng tạo, sản phẩm của Phước Tích mang đậm dấu ấn riêng. Nhờ đó mà 12 bến nước bên dòng sông Ô Lâu lúc nào cũng đầy ắp ghe xuôi ngược chở gốm đi khắp các vùng. Đặc biệt, đây là nơi sản xuất những chiếc om nấu cơm cho vua ngày xưa (Om Phước Tích ngon cơm hoàng đế / Sen Hà Trì quý thế Phú Xuân). Sản phẩm gốm Phước Tích hiện vẫn được nhiều người già trong làng lưu lại như trách, chậu, om, niêu, âm, tộ, cối tiêu, bình vôi, chum, ghè... Nhiều vật dụng trong hoàng cung triều Nguyễn hiện còn được lưu giữ tại Bảo tàng Mỹ thuật cung đình Huế có gốc gác từ làng gốm Phước Tích.

Làng cổ Phước Tích bên dòng Ô Lâu.

"Sản phẩm làng gốm Phước Tích chủ yếu sản xuất ra các vật dụng phục vụ trong đời sống hằng ngày của người dân. Hiện nay gốm Phước tích đã tạo dựng được thương hiệu qua các hội chợ, các dịp lễ, các kỳ Festival, để quảng bá đến với du khách gần xa", anh Lương Thanh Hiền một nghệ nhân gốm Phước Tích cho biết.

UBND tỉnh TT- Huế đã phê duyệt Quy hoạch tổng thể bảo tồn và phát huy giá trị di tích kiến trúc nghệ thuật làng cổ Phước Tích. Theo đó, quy hoạch tổng thể bảo tồn và phát huy giá trị di tích kiến trúc nghệ thuật làng cổ Phước Tích với quy mô diện tích 53,9 ha. Mục tiêu đặt ra là bảo tồn, phát huy giá trị di sản làng cổ Phước Tích gắn với phát triển du lịch bền vững và tạo sự kết nối, phát triển không gian kinh tế - văn hóa và xã hội. Thực hiện khoanh vùng, xác định các đặc trưng và các di tích cần bảo vệ, bảo tồn nguyên trạng hoặc bảo tồn một phần theo các yêu cầu khác nhau; định hướng tổ chức không gian kiến trúc, cảnh quan cho các không gian bảo tồn di tích và phát triển mới (khu vực công cộng, khu vực điểm dân cư nông thôn, khu vực hạ tầng kỹ thuật); phát triển du lịch dịch vụ gắn với lợi ích cộng đồng dân cư địa phương...

Văn Bốn