Hai tượng sư tử đá thành Đồ Bàn là những tác phẩm điêu khắc Chămpa, có niên đại vào cuối thế kỷ XI đến đầu thế kỷ XII. Hai tượng có chiều cao 1,05 m, dài 1,2 m, lưng rộng nhất 0,6 m; thể hiện giống đực với dạng tượng tròn, chất liệu làm bằng đá sa thạch; các chi tiết trang trí và tư thế được tạc giống nhau, hai chân trước chổng lên, đầu ngẩng cao, mông hơi đẩy từ phía sau, ngực ưỡn thẳng về phía trước, phần bụng sau nằm xuống đất. Do hai chân trước tạc ngắn và mất cân đối nên nhìn hai bên giống như hai con sư tử đang nằm - đây cũng là nét đặc trưng riêng khác hẳn những tượng sư tử Chămpa từng được biết tới từ trước đến nay.

Hai tượng sư tử đá này được phát hiện vào năm 1992 tại thôn Bả Canh, xã Nhơn Hậu, thị xã An Nhơn, gần vị trí tháp Cánh Tiên trong khu vực thành Đồ Bàn. Ngoài phát hiện hai tượng sư tử đá, người dân địa phương còn phát hiện một hố chôn tượng Gajashimha (con vật đầu voi mình sư tử). Sau đó, những tượng đá này được đưa về Trung tâm Văn hóa, Thể thao và Du lịch An Nhơn quản lý. Đến năm 1999, được đưa về Bảo tàng tỉnh quản lý, trưng bày.

Đến nay, tỉnh Bình Định có 11 hiện vật được công nhận bảo vật quốc gia. Toàn bộ những bảo vật này đều là đỉnh cao của nghệ thuật điêu khắc Chămpa. Được biết, vào cuối tháng 1-2023, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cũng đã ký Quyết định số 41 công nhận 27 bảo vật Quốc gia (đợt 11, năm 2022), trong đó có cặp tượng voi đá thành Đồ Bàn, niên đại nửa sau thế kỷ XII, hiện lưu giữ tại Khu di tích Thành Hoàng Đế, xã Nhơn Hậu, thị xã An Nhơn (Bình Định).

Lê Phước Ngọc