Chợ Xóm Mới, Nha Trang có rất nhiều hàng bán xôi. Mỗi buổi sáng, khoảng 6 giờ, khi tôi phóng xe ra đường đến quán cà phê quen, luôn gặp hai vợ chồng còn trẻ đẩy hai chiếc xe xôi từ đường Cô Bắc ra đường Ngô Gia Tự. Vợ để xe ngay ngã tư Ngô Gia Tự - Lê Quý Đôn, còn chồng thì để xe nép vào bờ tường của một tiệm vàng cách đó tầm 10 mét. Đó là hai hàng xôi có thương hiệu, anh chồng đã được một nhà báo tìm tới viết bài, và hàng ngày rất nhiều bạn trẻ tìm tới hàng xôi của anh để mua. So với hàng xôi của chồng thì hàng xôi của chị vợ bán cho khách chủ yếu đi chợ, ẩn sâu bên trụ đèn, bởi thành phố Nha Trang dạo này rất gắt gao trong việc buôn bán lấn chiếm lòng lề đường.

Trên mọi ngả đường ở Nha Trang có rất nhiều hàng xôi. Ngay Mã Vòng có một tiệm xôi khá lớn tên Sáu Khải. Không những thế, tiệm xôi này còn có thêm chi nhánh ở một con đường khác. Ngay cả ở khu đô thị Lê Hồng Phong cũng có một tiệm xôi với đa dạng loại xôi. Ở đường Lê Quý Đôn, có tiệm bánh mì cũng bán thêm xôi. Trước kia, khi du khách còn nhiều, ngay chỗ chắn barie đường ray xe lửa trên đường Lê Hồng Phong có cả một dãy hàng bán xôi đêm, bán từ khuya tới sáng.

Còn ở đường Trương Hán Siêu có quán xôi Từ rất đông khách do cách chế biến thơm, ngon. Đây cũng là một trong những quán hiếm hoi ở Nha Trang dùng lá chuối để lót xôi, bọc bên ngoài là một tờ giấy trắng có đóng dấu quán ăn. Hiện nay, các nơi bán xôi hay dùng hộp xốp, hiếm nơi nào dùng lá chuối để gói xôi, tăng cảm giác ngon cho món ăn dung dị này…Và, để nhớ cái thuở xa xưa, những người gói xôi thường gói bằng lá bàng. Nhất là vào mùa cây bàng thay lá, gói xôi trên lá bàng non khiến gói xôi trở nên hấp dẫn hơn.

Xôi là một món ăn sáng khá thịnh hành xưa nay, phong phú, đa dạng với nhiều loại như xôi trắng, xôi đậu phộng, xôi vò, xôi đậu xanh, xôi gấc, xôi xéo, xôi khúc, xôi cá, xôi chả…Và dẫu chỉ là món ăn đơn giản, nhưng cách chế biến của mỗi nơi mỗi khác. Đối diện bên kia đường với quán hải sản ở đường Ngô Sỹ Liên, có một hàng bán xôi cá rất ngon, mua ăn để nếm hương vị rất đặc biệt. Dạo này, xôi không chỉ là món ăn sáng mà cả ăn chiều, ăn tối, được nhiều người ưa thích. Có những hàng xôi nho nhỏ, người bán xôi ngồi ở góc chợ, xôi để bên trên một chiếc xửng hong nóng hoặc ủ trong chiếc rổ tre, bao quanh là vải bố. Mỗi nơi bán xôi mỗi khác, nhưng không thể thiếu dừa bào, đậu xanh nấu nhuyễn bào nhỏ, muối mè trộn đậu phộng. Mỗi gói xôi luôn kèm theo chiếc muỗng nhỏ để người mua có thể ăn bất cứ nơi nào, vô cùng thuận lợi. Nếu chú ý thì trước cổng trường đại học luôn có những hàng xôi, đa phần trên những chiếc xe di động...

Và không riêng gì ở Nha Trang, ở các con đường ở khu phố cổ Hà Nội cũng nhiều hàng xôi, bán cho người vội vàng buổi sáng. Xôi cũng là một món ăn trong các tiệc cưới ăn kèm với gà quay, thường là xôi gấc cho màu đỏ may mắn. Ở Đà Lạt, Đà Nẵng, Buôn Ma Thuột những người bán xôi để xôi trong các xửng hấp, khách mua tận hưởng cái cảm giác mùi thơm của nếp khi người bán mở nắp xửng ra.

Xôi là một phần trong ẩm thực Việt với sự chế biến công phu, đa dạng cùng những nguyên liệu kèm theo. Món xôi bắp chẳng hạn, cũng đã trở thành một món xôi rất riêng. Có thể lâu rồi bạn chưa ăn lại xôi…, nhưng sau khi đọc bài này, bạn sẽ ghé nơi nào đó mua gói xôi…!

Khuê Việt Trường