Tình trạng di cư tự do và kết hôn không giá thú tại các khu vực biên giới tỉnh Quảng Nam (Việt Nam) và tỉnh Sê Kông (Lào) đã tồn tại từ nhiều năm nay, tập trung chủ yếu ở địa bàn các xã biên giới thuộc các huyện Tây Giang, Nam Giang và huyện Đắc Chưng, Kà Lừm gây khó khăn cho công tác quản lý hộ tịch, hộ khẩu cũng như đảm bảo nghĩa vụ, quyền lợi công dân ngoài ra còn làm ảnh hưởng không nhỏ đến tình hình an ninh xã hội cũng như phát triển kinh tế của 2 tỉnh.

BĐBP tỉnh Quảng Nam cấp lương thực, thực phẩm cho các hộ người Lào di cư sang sinh sống tại Quảng Nam.

Theo số liệu tổng hợp thống kê sơ bộ của Sở Ngoại vụ Quảng Nam, tính đến nay có 3 trường hợp người Việt Nam di cư tự do, cùng 7 người kết hôn không giá thú với người Lào tại H. Đắc Chưng và có 11 người Việt Nam kết hôn không giá thú tại H. Kà Lừm của Lào. Còn tại H. Nam Giang, hiện có 11 trường hợp người Lào kết hôn không giá thú với người Việt Nam, sinh sống tại địa bàn các xã Đắc Tôi, Đắc Pre, La Êê và thị trấn Thạnh Mỹ; 7 trường hợp người Lào di cư tự do sinh sống tại xã Đắc Tôi. Riêng H. Tây Giang, hiện cũng có 11 trường hợp người Lào kết hôn không giá thú với người Việt Nam, thuộc địa bàn các xã biên giới A Xan, Ch'Ơm và Ga Ry. Qua điều tra, khảo sát cho thấy phần lớn các hộ dân di cư tự do và hôn nhân không giá thú hiện sinh sống ở các xã biên giới Việt - Lào đều gặp khó khăn do không có hộ khẩu, thiếu đất sản xuất, việc học tập của con em gặp trở ngại do thiếu các loại giấy tờ cần thiết... Nhiều gia đình đều bày tỏ mong muốn được nhập quốc tịch của nước sở tại mà mình đang sinh sống, được tạo điều kiện ổn định cuộc sống, cải thiện sinh kế...

Ông Thả Vông Phôm Mạ Lay Lụn, Phó Tỉnh trưởng tỉnh Sê Kông, Lào cho biết, nguyên nhân sâu xa chính là vì dân cư hai bên biên giới có quan hệ họ hàng, thân tộc, có tập quán du canh, du cư từ lâu đời; trình độ nhận thức về biên giới quốc gia, chủ quyền lãnh thổ còn rất hạn chế; cơ sở hạ tầng, điều kiện làm ăn sinh sống rất khó khăn, trong khi đó kinh tế, xã hội của Việt Nam và Lào đang ngày càng được cải thiện, phát triển, vì vậy đã tác động đến những người dân của hai nước sống tại các tỉnh giáp biên di cư tự do để làm ăn, sinh sống. Bên cạnh đó, do thực hiện Hiệp định về Quy chế biên giới Việt Nam - Lào dẫn đến việc dịch chuyển dân cư giữa một số địa phương hai nước, phần lớn người dân trước đây mà Việt Nam bàn giao cho Lào nay muốn quay trở lại Việt Nam cư trú ổn định lâu dài, sum họp với dòng tộc và để hưởng các chế độ ưu đãi của Việt Nam. Riêng số dân di cư từ Lào sang Việt Nam hầu hết đều là những người lao động nghèo, có hoàn cảnh kinh tế khó khăn, nói thông thạo tiếng Việt, tiếng địa phương... Phó Tỉnh trưởng tỉnh Sê Kông, Lào cũng bày tỏ lo ngại, thời gian tới tình trạng di cư tự do và kết hôn không giá thú tại các khu vực biên giới giữa hai tỉnh Quảng Nam và Sê Kông sẽ tiềm ẩn những phức tạp hơn khi các cặp cửa khẩu được hoàn thành, khai thông.

Những năm qua, UBND tỉnh Quảng Nam đã hỗ trợ kinh phí về chi phí ăn uống, hỗ trợ thuốc men điều trị bệnh và chuyên chở về lại quê hương cho người dân thuộc diện không được định cư Việt Nam. Ngoài ra, để nhanh chóng tạo điều kiện cho những người được phía bạn trao trả sớm ổn định cuộc sống, tỉnh Quảng Nam còn rà soát để làm thủ tục cấp đất ở, đất sản xuất cũng như đào tạo nghề cho những đối tượng này, vì đây chủ yếu là người đồng bào dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, phòng ngừa và giải quyết tình trạng di cư tự do, kết hôn không giá thú trong vùng biên giới hai nước cần có sự phối hợp chặt chẽ thống nhất của các ban ngành, đoàn thể.

BĐBP Quảng Nam thăm hỏi, động viên những gia đình người Lào di cư tự do sang Việt Nam sinh sống.

Nhằm góp phần giải quyết vấn đề người di cư tự do, kết hôn không giá thú trong vùng biên giới hai nước, trong những năm qua, Bộ Chỉ huy BĐBP tỉnh Quảng Nam đã phối hợp chặt chẽ với các lực lượng bảo vệ biên giới của phía bạn Lào thực hiện nghiêm Hiệp định về Quy chế quản lý biên giới giữa hai nước; thực hiện tốt trong công tác trao trả, tiếp nhận dân di cư tự do tại cửa khẩu biên giới theo quy định. Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động nhân dân trong khu vực biên giới thực hiện nghiêm các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về giải quyết dân di cư tự do; chủ động nắm tình hình, đấu tranh có hiệu quả với lực lượng phản động, các phần tử xấu lôi kéo, kích động người dân gây mất an ninh, trật tự trên khu vực biên giới. Đồng thời chỉ đạo các Đồn biên phòng đứng chân trên địa bàn hai huyện Tây Giang và Nam Giang phối hợp chính quyền địa phương trong việc thực hiện thống kê, phân loại đối tượng dân di cư tự do và kết hôn không giá thú khu vực biên giới...

Để hạn chế và tiến tới chấm dứt tình trạng đồng bào dân tộc thiểu số di cư trái phép sang Lào, huyện biên giới Nam Giang, tỉnh Quảng Nam đã nỗ lực huy động toàn bộ hệ thống chính trị vào cuộc. Trao đổi với chúng tôi về vấn đề này, ông Chơ Rum Nhiên, Bí thư Huyện ủy Nam Giang cho biết, chính quyền và các đoàn thể của H. Nam Giang đã phối hợp chặt chẽ với các già làng, trưởng bản tăng cường tuyên truyền, vận động sâu rộng đến từng bản, từng hộ để đồng bào nhận thức rõ việc di cư trái phép là vi phạm pháp luật, tiềm ẩn nhiều rủi ro. Đồng thời, cán bộ các xã trong huyện còn thường xuyên tham gia vào các buổi sinh hoạt ở bản; trực tiếp trao đổi, nói chuyện, tìm hiểu những tâm tư, nguyện vọng, khó khăn, vướng mắc mà đồng bào đang gặp phải. Cùng đó, thông qua việc thị sát và tin báo từ nhân dân, nếu phát hiện được gia đình nào có ý định bán trâu, bò, nhà cửa để di cư sang Lào, chính quyền xã sẽ tiếp cận ngay, thông báo cho nhân dân toàn xã không được thu mua nhà cửa, trâu, bò của gia đình đó; đồng thời, liên tục tổ chức nhiều cuộc họp tuyên truyền, thuyết phục đồng bào từ bỏ ý định dấn thân vào cuộc sống di cư khó khăn, đói khổ.

HOÀNG ANH TRẦN