(Cadn.com.vn) - Trường Sơn thuở ấy, cô gái Huế xinh đẹp Nguyễn Khoa Như Ý ở đơn vị nào thì lãnh đạo lo lắng lắm. Người ta đồn, cô ấy đi  làm cách mạng mà không thể ăn được cơm, cứ phải bơ sữa thôi. Mặc dù Như Ý đã bỏ hết bộ lốt thành phố, mặc bà ba đen, đi dép lốp, ăn cơm gạo hẩm, đeo ba lô lội suối băng rừng như bao người khác, thế mà đến đâu cũng có người  tặc lưỡi: "Đưa cái cô công chúa ấy lên rừng thì lấy đâu ra người để hầu hạ?...". Lại chuyện nữa. Có người đẹp thì cán bộ, bộ đội đóng quân gần đó thường tìm cách lui tới thăm hỏi.

Nhiều người lui tới thì cơ quan dễ bị lộ. Lộ thì địch sẽ trút bom xuống. Mà dời đi chỗ khác thì lại phải đào hầm, làm nhà mới, vất vả lắm. Một lần Bí thư Chi bộ cơ quan gọi Nguyễn Khoa Như Ý đến bảo: "Các anh tính bàn với em là nên đổi tên đi thôi...". "Dạ". "Em suy nghĩ và chọn cho mình một cái tên khác". "Cơ quan mình hiện có ba nữ đâu phải một mình em?". "Biết vậy nhưng em nhìn thấy coi, người ta cứ hỏi thăm em, muốn làm quen với em, thư từ, quà cáp... đủ điều !...". "Thôi được, các anh cứ gọi em là Linh". "Gì Linh?". "Khánh Linh. Hà Khánh Linh". Thế là cái tên Hà Khánh Linh ra đời từ đó...

Hà Khánh Linh có 40 năm viết văn, làm báo từ trong chiến tranh ác liệt, cho đến  những năm hòa bình, vật lộn với miếng cơm manh áo từng ngày... 40 năm với 17 tác phẩm tiểu thuyết, thơ, truyện ngắn bút ký, chứng tỏ sức bền của một ngòi bút, sức cảm sức làm việc ghê gớm của trái tim và trí tuệ. Cuộc đời và văn chương Hà Khánh Linh mang đậm dấu ấn lịch sử đất Cố đô Huế. Vốn là dòng dõi quan lại quý tộc, được đào tạo dưới chế độ cũ, lại lên rừng chống Mỹ... hiện thực ấy đã biến thành tư tưởng, tình cảm và những trăn trở đau đớn khóc cười tuôn chảy từ trái tim ra ngọn bút, hiện lên trong hàng chục ngàn trang viết thấm đẫm nhân tình thế thái. Còn chị thì cứ âm thầm cùng ngọn đèn và  trang giấy, lặng lẽ sống, lặng lẽ yêu, lặng lẽ viết...

Hà Khánh Linh sinh ra ở quê thôn Niêm, làng Uu Điềm, xã Phong Hòa phía bắc Huế. Nguyễn Khoa là một danh gia vọng tộc ở TT-Huế, đồng hành với vua chúa Nguyễn suốt 300 năm Huế- Phú Xuân. Dòng họ danh giá ấy trải qua nhiều thế hệ, thế hệ nào cũng  có nhiều người làm quan lớn, nhiều nhà văn, nhà thơ nổi tiếng. Năm 1965, lúc 20 tuổi, đang học dự bị Đại học Khoa học Sài Gòn, chị đã viết xong tiểu thuyết "Trắng canh" với bút hiệu Linh Lan Khai, nói về cuộc chiến đấu chống Mỹ của tuổi trẻ đô thị miền Nam. Tiểu thuyết được viết trên cuốn vở học trò 100 trang chép tay nắn nót.

Một năm sau cô nữ sinh Sài Gòn ấy đã bỏ học nửa chừng để tham gia quân giải phóng, mang theo cuốn tiểu thuyết lên rừng và gửi theo đường giao liên Trường Sơn ra miền Bắc. Một lần ở Trường Sơn chị gặp nhà thơ Bùi Minh Quốc trên đường vào Nam. Bùi Minh Quốc cho biết, tập bản thảo tiểu thuyết "Trắng canh" đã đến với nhà xuất bản, chính anh đã đọc trước khi đi B. Hà Khánh Linh dù nghe nói bản thảo chưa đạt, nhưng cũng mừng vì nó vẫn còn. Khi ra Bắc chữa bệnh và điều dưỡng, chị đã đến Nhà xuất bản xin lại bản thảo "Trắng canh". Và tác phẩm đầu tay đó đến nay vẫn chưa in, như là một kỷ niệm đầu tiên trong đời  văn của chị...

Những ngày ở Trường Sơn, bom đạn khốc liệt, chị được điều về Đài Phát thanh Huế giải phóng;  Cuộc di chuyển Đài ra khỏi tầm bom pháo khi hầu hết cán bộ, nhân viên kiệt sức vì thiếu đói và bệnh tật. Lúc đó, Đài không phát sóng được. Rất nhiều người đã nằm lại mãi mãi ở Trường Sơn. Sau  lần gặp nhà văn Bùi Minh Quốc, biết cuốn tiểu thuyết đầu tay của mình đã đến Hà Nội, Hà Khánh Linh hưng phấn muốn bắt tay viết ngay một cái gì đó. Chị quyết định viết về cuộc chiến đấu nóng bỏng, sục sôi  của thanh niên đô thị miền Nam, những năm 1964-1965, khi đang ở Sài Gòn. Chị lấy tên nhân vật  chính là cô Thúy  đặt tựa cho tiểu thuyết.

Viết sau trận bom B52, viết sau những ngày phát rẫy trỉa lúa để chống đói. Chừng được vài chục trang thì hết cả giấy, đành cuộn tròn bản thảo cất kỹ vào ba lô. Rồi đang đêm, một trận bom B52 địch rải xuống khu rừng nơi cơ quan đóng. Chị cùng mọi người lao xuống hầm trú ẩn, đất đá vùi toàn thân, nghẹn cổ họng và tức ngực, máu mũi chảy ra, may vẫn còn sống. Trận bom ấy ba lô của chị bị vùi lấp ở đâu không biết, trong đó có  bản thảo tiểu thuyết Thúy vừa mới viết được mấy chục trang. Khát vọng sáng tác thúc giục Hà Khánh Linh viết lại cuốn tiểu thuyết.

Nhờ xin được giấy bút ở các anh bộ đội, chị lại viết lại từ đầu. Lần này chị quyết tâm viết từng chương thật hoàn chỉnh, để nếu bom đạn có đánh chết mình thì vẫn còn một chút gì để lại. Đang viết dở cuốn sách thì Hà Khánh Linh phải chuyển về Đài Phát thanh Huế giải phóng làm phóng viên. Đài phát thanh này do nhạc sĩ Trần Hoàn vừa từ Bắc vào làm Giám đốc. Những ngày về căn cứ A Lưới, chuẩn bị Tổng tấn công Mậu Thân 1968, máy bay địch bắn phá vô cùng ác liệt. Đài không phát thanh được. Sốt rét hành hạ, Hà Khánh Linh không thể tiếp tục viết tiểu thuyết Thúy. Mãi đến năm 1971, khi được ra miền Bắc chữa bệnh ở Bệnh viện E Hà Nội rồi chuyển về Viện điều dưỡng K55 ở Bắc Ninh, trong lúc chờ đợi trở lại chiến trường, chị tiếp tục viết. Năm 1973, tiểu thuyết Thúy đã được Nhà xuất bản Giải phóng in, gây được ấn tượng tốt đẹp với độc giả miền Bắc và vùng giải phóng miền Nam về phong trào đấu tranh của đồng bào các đô thị miền Nam.

Bẵng đi một thời gian dài, mãi đến  10 năm sau, năm 1983, Hà Khánh Linh mới cho ra tập truyện ký Nụ cười Apsara viết về bộ đội tình nguyện Việt Nam chiến đấu giải phóng Campuchia. Để có được tập truyện ngắn quý giá đó, năm 1981, Hà Khánh Linh đã đến tận mặt trận, nơi bộ đội Việt Nam đang truy lùng tàn quân Polpot ở tỉnh Xiêm Riệp, sát biên giới Thái -Miên. Năm 1989, chị trở lại Campuchia, thăm lại đơn vị bộ đội tình nguyện Việt Nam.

Bất ngờ thấy các chiến sĩ trẻ đang nằm võng đọc tập truyện Nụ cười Apsara, nhưng không phải là bản in của nhà xuất bản  mà là bản quay ronéo! Tướng Trần Văn Trân, tư lệnh trưởng bộ đội Việt Nam tại Campuchia lúc ấy cho biết, đơn vị đã về Sài Gòn mua  sách Nụ cười Apsara mang sang cho bộ đội đọc, nhưng không đủ, phải in ronéo thêm. Từ đó đến nay chị liên tục cho ra mắt 17 tập tiểu thuyết, truyện, ký, thơ và chị đang còn say sưa viết tiếp những cuốn tiểu thuyết mới.

Chị viết như chạy đua với thời gian, chạy đua với tuổi, mặc dù mấy năm qua chị phải đánh vật trên trang viết trong khi bệnh tim luôn đe dọa. Không vi tính, không máy chữ. Cứ viết tay thế mà tốc độ sách xuất bản của Hà Khánh Linh thuộc loại nhanh nhất Huế. Vậy mà  Hà Khánh Linh tâm sự: "Tôi không coi công việc sáng tác văn học là một "nghề", mà là một cách sống, một thái độ ứng xử, cũng như tôi cũng đã từng nói đấy chỉ là cuộc chơi".  Và  chị đã miệt mài với cây bút và trang viết với "cuộc chơi văn chương" của mình hơn 40 năm nay một cách sung sức và mẫn cảm.

Ngô Minh