Theo chân cán bộ biên phòng ĐBP Thông Thụ đến bản Mai, xã Thông Thụ, H. Quế Phong (Nghệ An), chúng tôi gặp nhiều người dân trong bản nườm nượp vào rừng hái lâm sản phụ bán cho thương lái. Từng đoàn ô-tô nối nhau vào thu mua lâm sản khiến không khí ở miền biên viễn rộn rã lạ thường. "Dân ở đây ngoài làm kinh tế giỏi còn có quan niệm về con cái rất văn minh, tân tiến. Bản Mai là một điển hình về "kỉ lục"18 năm qua không có người sinh con thứ 3, điều mà có lẽ ở nhiều nơi ở miền xuôi cũng khó theo kịp"-Đại úy Nguyễn Văn Thưởng-Chính trị viên Phó ĐBP Thông Thụ cho biết.

Trở về sau ngày đi hái lâm sản, chị Lô Thị Hồng (1989, trú Bản Mai) đang chuẩn bị bữa tối cho hai con gái. "Theo quy định của bản, gia đình chỉ sinh 2 con thôi. 18 năm nay cả bản ai cũng đều thực hiện như thế, nếu gia đình nào sinh con thứ 3 sẽ bị bản phạt tiền nhưng chưa thấy ai bị phạt. Những người không sinh con thứ 3 không phải vì sợ phạt mà sinh nhiều sợ không có điều kiện nuôi con ăn học". Gia đình chị Hồng có 2 con gái là bé Lang Thị Huệ (2006) và Lang Yến Chi (2016). "Gia đình không phân biệt con trai hay gái, miễn là có đủ điều kiện nuôi các con ăn học là tốt rồi. Nếu chăm sóc tốt các con thì trai hay gái đều sẽ hiếu thuận với bố mẹ"-anh Lang Văn Hoài, phó Bản Mai cho biết. Kế bên nhà chị Hồng, gia đình chị Lang Thị Tuyết cũng có 2 bé trai sinh 2004 và 2008. "Thời buổi này đẻ ít chứ đẻ nhiều không có tiền mà nuôi con mô. Đẻ ít còn có điều kiện cho con đi học chứ đẻ nhiều không có tiền nuôi con, tội lắm".

Đến bản Mường Piệt, xã Thông Thụ, chúng tôi gặp chị Lương Thị Định (1979), Chi Hội trưởng chi hội phụ nữ bản đang đi tuyên truyền các biện pháp tránh thai cho chị em hội viên. "Công tác tuyên truyền ở đây phải "lấy ngắn nuôi dài", để chính sách dân số thấm vào đầu bà con dân bản ở miền núi không thể ngày một ngày hai mà phải kiên trì vì ngoài việc "thông" tư tưởng cho các hội viên còn phải làm công tác vận động cho các thành viên trong gia đình. Từ đó, người dân mới hiểu được cái lợi của việc "dừng lại ở 2 con" và cái hại của quan niệm "trọng nam khinh nữ", phải có con trai để nối dõi tông đường"-chị  Định chia sẻ. Do quan niệm của chị em phụ nữ tại những bản vùng cao này khá hiện đại nên mọi người không còn ngại ngùng khi đề cập đến việc chọn các phương pháp tránh thai. Công tác tuyên truyền ở bản cũng được chính quyền địa phương quan tâm, phối hợp các cơ quan đoàn thể cùng vận động, giải thích cặn kẽ cho chị em hiểu. Nhờ làm tốt công tác tuyên truyền vận động, 4 năm nay Mường Piệt cũng không có gia đình nào sinh con thứ 3, không có tình trạng tảo hôn."Bố mẹ khổ rồi, không thể để con cái khổ nữa, phải để cho các con đi học. Học xong ở xã thì ra huyện học, xuống tỉnh học nữa. Mà nghèo đói, đông con thì làm sao cho con học được. Được học nhiều thì biết nhiều, làm ăn kinh tế cũng dễ hơn", chị Định nói.

Ngoài bản Mai, bản Mường Piệt, ở bản Na Lướm, xã Thông Thụ cũng có truyền thống nhiều năm không sinh con thứ 3. Với 42 hộ, 158 nhân khẩu, bản Na Lướm mới thành lập được 5 năm nay nhưng cũng bấy nhiêu năm, các hộ trong bản chưa xuất hiện tình trạng sinh con thứ 3. Ông Hà Văn Khoa-Trưởng Bản Na Lướm chia sẻ: Cuộc vận động xây dựng mô hình không sinh con thứ 3 không chỉ là riêng trách nhiệm của Chi hội phụ nữ mà phải có sự chung tay, góp sức từ các tổ chức chính trị xã hội khác. Trong đó việc quan trọng nhất là phải thay đổi được nhận thức người dân, quan niệm của những người đàn ông cũng hết sức quan trọng. Không những không sinh con thứ 3 mà khoảng cách sinh của đồng bào nơi đây cũng rất khoa học, nhiều gia đình con thứ hai cách con đầu tối thiểu 5 năm. Có 2 con, đứa 9 tuổi, đứa 4 tuổi, cơ ngơi của vợ chồng anh Lô Thái Nguyên (1985, trú bản Na Lướm) thuộc bậc khá giả trong bản. "Giàu thì chưa đến nhưng  vợ chồng làm lụng cũng đủ sống và nuôi hai con ăn học. Chỉ cần các con được đến trường như chúng bạn là vợ chồng vui, phấn khởi rồi" - anh Lô Thái Nguyên bày tỏ. 

Nói về mô hình bản không sinh con thứ 3, bà Lương Thị Phượng-Chủ tịch Hội liên hiệp phụ nữ xã Thông Thụ cho biết: "Việc thành lập các CLB không sinh con thứ 3 gắn với cuộc vận động "5 không 3 sạch", tổ chức từng hộ gia đình, từng bản ký cam kết đã tạo ra phong trào thi đua giữa các bản, tạo ra bước chuyển biến quan trọng về nhận thức, tư duy của người dân trong việc sinh đẻ, nuôi dạy con cái. Không chỉ không sinh con thứ 3 mà mọi mặt đời sống vật chất, tinh thần của chị em hội viên cũng đã được nâng cao".

D.Hóa