Những ngày đầu năm 2018, Đà Nẵng lại nóng lên câu chuyện dự án di dời ga đường sắt Đà Nẵng. Ở P. Hòa Khánh Nam (Q. Liên Chiểu), có tới 19 tổ dân phố, gần hơn 2.000 hộ dân nằm trong quy hoạch dự án xây dựng ga Đà Nẵng mới, được công bố từ năm 2003...

Ao chuôm, cây dại bao quanh những ngôi nhà dự án ga đường sắt mới tại P.Hòa Khánh Nam.

Nhếch nhác và ô nhiễm môi trường

Theo chân anh Võ Huỳnh Nhất Phương- cán bộ Văn phòng UBND P.  Hòa Khánh Nam, chúng tôi xuống khối phố Chơn Tâm 1B7. Khối phố này có 3 tổ dân phố 16, 17, 18, với 320 hộ dân, thuộc 19 tổ dân phố nằm trong dự án quy hoạch ga Đà Nẵng mới. Ông Nguyễn Nhi- Trưởng Ban công tác mặt trận khối phố nói: "Gọi là phố cho "oai", chứ những khu dân cư ở đây còn thua kém xa một làng quê đã được xếp hạng nông thôn mới ở Hòa Vang, hay Quảng Nam...!  Như gia đình tôi có 11 người, 2 vợ chồng già, 3 cặp vợ chồng hai đứa con gái, 1 con trai, cháu ngoại cháu nội, 15 năm nay chen chúc trong ngôi nhà cấp 4 chưa đầy 100 m2. Tổng diện tích đất của tôi 870 m2, nhưng đành để không vì không thể tách thửa, chia cho con cái được... Mười mấy tổ dân phố ở đây, có đến hơn một nửa số hộ dân có hoàn cảnh sống như gia đình tôi".

Gia đình 3 thế hệ của ông Nguyễn Nhi, tổ 16, Hòa Khánh Nam phải ở trong ngôi nhà cấp 4 như thế này.

Đưa chúng tôi đi quanh trong khu vực, ông Nhi chỉ cho xem hệ thống đường dây điện xuống cấp, chằng chịt, quấn quýt vì khu dân cư toàn ngõ ngách, kiệt hẻm, cho biết, năm nào cũng xảy ra chập cháy về điện, rất may là không thiệt hại về tài sản và người...Về nước sinh hoạt, cách đây 15 năm, hệ thống đường ống chỉ đảm bảo cung cấp cho hơn 400 hộ dân lúc đó, nhưng nay đã là hơn 2.000 hộ dân nên mùa nắng, tình trạng thiếu nước liên tục xảy ra. Trước đây hộ dân nào cũng có giếng đóng, giếng đào, nhưng nay đã bị ô nhiễm nặng, không thể sử dụng. Có lẽ đáng sợ nhất nơi đây là vấn nạn ô nhiễm môi trường. Gần như 19 tổ dân cư không có hệ thống cống rãnh thoát nước, nhiều hộ dân bao quanh vẫn là những ao chuôm, mọc đầy cây dại,  nước thải tù đọng, là ổ sinh sôi ruồi, muỗi...Tôi hỏi: "Thế hàng ngày sinh hoạt, tắm rửa, giặt giũ, vệ sinh nước thải chảy đi đâu...?". "Thì cứ kệ nó chảy tràn ra sân, ra đường, rồi tự nó ngấm xuống đất chứ đi đâu nữa..."- ông Nhi trả lời. Khủng khiếp nhất là vào mùa mưa, nhiều con đường kiệt hẻm còn là đường đất, nước mưa ứ đọng, trộn lẫn nước thải, kể cả hầm cầu vệ sinh dềnh lên, lênh láng khắp nơi, mùi hôi thối bốc lên nồng nặc. Mùa nắng nóng, nước thải ứ đọng bao quanh khắp khu vực cũng bốc mùi hôi thối...

Vòng quanh khu vực dự án đã quy hoạch, lên một con dốc đường đất đỏ tới một gò đồi thuộc tổ dân cư 15 là một khu nghĩa trang với hàng trăm ngôi mộ, nằm lọt, kề sát với các nhà người dân. Những ngôi nhà tạm bợ, xây dựng đủ kiểu hình dạng, xoay đủ hướng, cũng chằng chịt dây điện, ùn ứ rác thải, bùn nước, cây cỏ dại bao quanh...Anh Hoàng, một người dân cho biết, khu dân cư này đã sống ở đây từ lâu, nhiều hộ cũng đã trên 10 năm. Những ngày mưa, nước từ các khu mồ mả chảy tràn cả vào nhà cửa của người dân sống ngay khu nghĩa địa. Cuộc sống chen chúc, chật chội, ô nhiễm môi trường trầm trọng, nhà cửa xuống cấp không có kinh phí sửa chữa, hoặc không thể sửa chữa...là những vấn đề đang diễn ra thường ngày ở hàng trăm hộ dân, nhiều tổ dân phố ở khu dự án ga đường sắt Đà Nẵng mới đã quy hoạch từ 15 năm nay ở Hòa Khánh Nam...

Người dân khơi thông nước thải ở tổ dân cư 16, Hòa Khánh Nam.

Cần  phương án ổn định cuộc sống người dân

Theo báo cáo của UBND Q. Liên Chiểu trong những năm qua, chính quyền và ngành chức năng đã xử lý hàng trăm trường hợp xây dựng trái phép trên địa bàn. Năm 2017, đã xử lý 87 trường hợp vi phạm, thì ở Hòa Khánh Nam chiếm tới 69 trường hợp (80%). 2 tháng đầu năm 2018, xử lý 35 trường hợp, riêng Hòa Khánh Nam có tới 27 trường hợp. Trao đổi với ông Đàm Quang Hưng- Chủ tịch UBND Q. Liên Chiểu, ông Hưng cũng thừa nhận rằng, ở khu vực Hòa Khánh Nam, bà con rất bức xúc về chuyện nhà cửa chật chội, có đất mà không thể tách thửa cho con cái ra riêng. Tuy nhiên, quận vẫn quyết liệt, ngăn chặn kịp thời các trường hợp xây dựng trái phép. Được biết, khi dự án ga đường sắt mới quy hoạch vào năm 2003, toàn khu vực chỉ khoảng hơn 400 hộ dân, sau 15 năm đã hơn 2.000 hộ dân. Vậy sau 15 năm nữa sẽ có bao nhiêu hộ gia đình mới hình thành, trong khi tại vùng đất đã quy hoạch dự án, không được chuyển nhượng, tách thửa, xây dựng mới, sẽ "nóng" thế nào?

Từ những bức xúc của người dân, qua phản ánh của cử tri tại các kỳ họp HĐND, UBND TP Đà Nẵng đã xác định, phản ánh của người dân là đúng, tuy  nhiên đây là dự án kéo dài, nên có chính sách cho dự án kéo dài. Từ năm 2006 đến nay, thành phố cũng đã ban hành hàng loạt các văn bản, nhằm hỗ trợ, tháo gỡ tạm thời những vướng mắc, khó khăn cho người dân. Nhưng trong đó có quy định, người dân vẫn tiếp tục được xây dựng nhà, lợp mái nhẹ, diện tích không quá 50 m2, được tách thửa đất một lần. Tuy nhiên phải cam kết, không nhận tiền đền bù khi giải tỏa. Từ cuối năm 2017, cũng đã tạm dừng việc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, ngừng việc cơi nới xây dựng tại khu dự án.

Ông Bùi Trung Khánh- Phó Chủ tịch UBND P. Hòa Khánh Nam cho biết, thực hiện chỉ đạo của UBND quận, cuối năm 2017, UBND phường đã thành lập 8 tổ công tác, rà soát thống kê tình hình sử dụng đất, tình hình xây dựng, sở hữu nhà và các tài sản gắn liền với đất, trong khu vực dự án ga đường sắt, tại 19 tổ dân phố. Qua kết quả rà soát thống kê  2.025 hồ sơ nhà đất do các hộ dân cung cấp, chỉ có 924 hồ sơ được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, chiếm tỷ lệ 45,6%.  1.014 hồ sơ chưa có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, chiếm 50,1%. 87 hồ sơ chưa kê khai, chiếm 4,3%. Tình hình xây dựng nhà ở tại khu vực dự án ga, trước thời điểm công bố quy hoạch 2005 có 1.236 nhà ở. Sau thời điểm công bố quy hoạch, có thêm 789 ngôi nhà được xây dựng.  Năm 2010, có 105 trường hợp xây dựng được cấp phép theo chủ trương tại các Công văn 5063, 6908 của UBND TP. Từ năm 2014 đến năm 2017, có 48 trường hợp/103 trường hợp được cấp phép xây dựng theo Quyết định 19 của UBND thành phố, như vậy chỉ có 48 trường hợp xây dựng hợp pháp. Theo ông Phương, người dân vẫn lợi dụng chủ trương, chính sách của thành phố để cơi nới, sửa chữa và xây dựng nhà, gây rất nhiều khó khăn trong công tác quản lý nhà nước tại địa phương.

Có những ý kiến của các chuyên gia phát triển đô thị đưa ra rằng, thành phố cần xem xét lại quy hoạch tổng thể, trong đó có cần bàn đến vấn đề di dân, giãn dân, làm sao cho người dân vừa có cuộc sống ổn định, theo đúng tiêu chí đô thị văn minh, văn hóa, vừa giảm được gánh nặng về vấn đề nguồn vốn, khi dự án được triển khai.

HỒNG THANH