(Cadn.com.vn) - Cách đây 15 năm, vào ngày 4-12-1999, trong phiên họp lần thứ 23 Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hiệp Quốc (UNESCO), quần thể khu di tích Chăm Mỹ Sơn, Duy Xuyên, Quảng Nam được vinh danh là Di sản Văn hóa Thế giới. Ngày 12-8-2009, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 1272/QĐ-TTg xếp hạng Mỹ Sơn vào danh sách Di tích Quốc gia đặc biệt... Đây là sự khẳng định những giá trị toàn cầu của quần thể kiến trúc Mỹ Sơn về lịch sử, văn hóa, nghệ thuật của nhân loại...

Là di sản có tầm quan trọng đặc biệt, cùng với môi trường cảnh quan độc đáo có giá trị to lớn, thế nhưng Mỹ Sơn có những giai đoạn đứng trước nguy cơ xuống cấp nghiêm trọng bởi chiến tranh, thiên tai... Vào cuối thập niên 70 của thế kỷ trước, suýt nữa Mỹ Sơn còn bị chìm xuống lòng hồ, khi người ta định đắp con đập ngăn dòng suối Khe Thẻ, để làm công trình thủy lợi. Phải bắt đầu từ năm 1978, công việc phát hoang, tháo gỡ bom mìn mới được triển khai, đã có 10 người vĩnh viễn mang thương tật suốt đời, 6 người nằm xuống để Mỹ Sơn được yên bình... Công việc khảo sát, trùng tu di tích bước đầu được thực hiện.

Nhưng cũng vào thời điểm này, do sự phân cấp quản lý chưa phù hợp, nên việc xâm hại di tích, ANTT diễn ra bất ổn đã gây trở ngại cho hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị Mỹ Sơn... Dấu mốc quan trọng trong công tác quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị Mỹ Sơn là vào năm 1999, khi Mỹ sơn được vinh danh Di sản Văn hóa Thế giới, đây là niềm tự hào, đồng thời cũng là trọng trách đặt lên vai người làm công tác bảo tồn và quản lý Mỹ Sơn. Công cuộc bảo tồn không còn là chuyện chống đỡ cho di tích khỏi xuống cấp mà phải đảm bảo tính toàn vẹn, tính xác thực theo quy định của Công ước bảo tồn di sản của thế giới, đảm bảo sự bền vững cho di tích kiến trúc có giá trị ngàn năm của nhân loại.

Với Mỹ Sơn, khu di tích độc đáo nhưng cũng mong manh dễ vỡ, công tác bảo tồn phải được đặc biệt chú trọng. Ông Phan Hộ-Trưởng Ban quản lý  Khu Di tích và Du lịch Mỹ Sơn cho biết: Có thể nói, 15 năm qua, Mỹ Sơn tự hào với những bước phát triển vượt bậc. Di tích từng bước được cứu vãn ra khỏi nguy cơ đổ vỡ. Sự xâm hại được ngăn chặn triệt để, giá trị Mỹ Sơn từng bước được phát huy.

Trong công tác bảo tồn, trùng tu, Mỹ Sơn đã nhận được sự quan tâm của các cấp, ngành từ Trung ương đến địa phương, các tổ chức quốc tế bằng nhiều chương trình, dự án như đề án tổng thể Bảo tồn và Phát huy giá trị Khu di tích Mỹ Sơn 2008-2020 của Chính phủ; các Nghị quyết về Phát triển du lịch Duy Xuyên giai đoạn 2010-2015 và tầm nhìn 2020 của địa phương; Chương trình hợp tác với tổ chức Jica-Nhật Bản, xây dựng nhà trưng bày Mỹ Sơn  với kinh phí 3,5 triệu USD; hợp tác với tổ chức Foundation thực hiện chương trình thông tin địa lý (GIS); hợp tác  ba bên Việt Nam-UNESCO -Italia thực hiện dự án "Thuyết trình và đào tạo các tiêu chuẩn quốc tế về bảo tồn nhóm tháp G,  Mỹ Sơn"... Trong những năm qua, di sản Mỹ Sơn đã được phát huy giá trị theo hướng tích cực. Hàng năm đón trên 200 nghìn lượt khách tham quan, doanh thu hơn 20 tỷ đồng...

Hồng Thanh