(Cadn.com.vn) - Hồi tháng 3 này, chính quyền Madrid đã trao trả một cặp máy mật mã Enigma hiếm được sử dụng trong cuộc Nội chiến Tây Ban Nha cho người đứng đầu GCHQ, cơ quan tình báo truyền thông của Anh. Hai máy này - mới phát hiện trong thời gian gần đây ở Tây Ban Nha – đã điền vào một chương còn thiếu trong lịch sử giải mật mã của Anh, vốn đã mở đường cho chiến thắng quan trọng của phe Đồng minh trước phát-xít Đức trong Thế chiến II.

MÁY MẬT MÃ ENIGMA LÀ GÌ?

Máy Enigma là một loại máy có hệ thống đĩa quay dùng để tạo mật mã và giải mã các thông tin cơ mật. Máy Enigma đầu tiên do kỹ sư người Đức Arthur Sherbius phát minh vào giai đoạn cuối Thế chiến I.

Trong thập niên 1920, máy Enigma được sử dụng trong lĩnh vực thương mại nhưng sau đó được quân đội của nhiều quốc gia sử dụng, nhiều nhất là quân đội Đức Quốc xã trước và trong Thế chiến II. Sở dĩ nó được “trọng dụng” vì sự tinh vi và đáng sợ. Máy Enigma sử dụng hàng loạt các ro-to, thường tăng cường thêm bởi cái gọi là bảng tổng đài, để vô hiệu hóa khi phe Đồng minh muốn xem những thông tin truyền đi thuộc dạng tuyệt mật. Máy mật mã Enigma dùng dòng điện và kỹ thuật phối hợp vành ro-to đảo để tạo ra những tin truyền có một không hai. Các tổng đài còn tạo nhiều rối rắm bằng cách đảo các cặp chữ cái trong tiến trình mã hóa, làm gia tăng đáng kể số lần mã hóa. Phần mềm phá mật mã qua máy tính của tác giả Stefan Krah cũng sử dụng kết hợp “lực thô bạo” và các thuật toán điện toán để tìm ra sự thật ẩn sau mật mã.

Bảng mật mã Enigma cho đến nay vẫn được đánh giá là thế mạnh của quân Đức Quốc xã, đi vào lịch sử Đức Quốc xã khi làm thiết bị cơ điện mã hóa đầu tiên và cũng là cuối cùng thực hiện thông tin liên lạc quân sự trong Thế chiến II.

Hai máy mật mã Enigma mà Tây Ban Nha trao trả cho Anh. Ảnh: BBC

“NỖI ÁM ẢNH” CỦA PHE ĐỒNG MINH

Việc phát-xít Đức sử dụng cách truyền tin mật bằng máy mật mã Enigma khiến phe Đồng minh lo sợ vì ban đầu họ không thể giải mã những thông tin do phát-xít Đức truyền đi. Vì thế, phe Đồng minh bị tổn thất nhiều trong những trận hải chiến ở Bắc Đại Tây Dương trong suốt năm 1942.

Vì thế, trong giai đoạn này, một nhóm giải mã được thành lập và đồn trú tại Công viên Bletchley của Anh với nỗ lực giải mã những thông tin mã hóa mà quân Đức thực hiện thông qua máy Enigma. Một trong những lực lượng giải mã Enigma nổi tiếng của quân Đồng minh là nhóm nhân viên do nhà toán học nổi tiếng Alan Turung lãnh đạo, gọi là Hut 8 của tình báo Anh. Ở thời kỳ đầu tiên, họ giải mã được hàng ngàn, hàng vạn thông tin, nắm bắt được những thông tin quan trọng để có thể đối đầu tay đôi với những cuộc tấn công của tàu ngầm Đức.

Việc giải mã được nhiều thông tin chỉ thị quân sự mật của quân Đức tại Công viên Bletchley đã giúp phe Đồng minh chiếm thế thượng phong trong chiến lược và chiến thuật, đóng một vai trò quan trọng trong việc rút ngắn Thế chiến II đến 2 năm, cứu sống vô số người dân vô tội.

VAI TRÒ CỦA TÂY BAN NHA

Việc Tây Ban Nha bất ngờ phát hiện hai chiếc máy mật mã Enigma ở nước này khiến người ta đặt câu hỏi về việc liệu họ giúp Anh như thế nào trong nỗ lực giúp kết thúc nhanh Thế chiến II.

Theo các nguồn tin, một hạ sĩ quan đã tìm thấy các máy này một cách ngẫu nhiên trong một căn phòng bí mật tại Bộ Quốc phòng Tây Ban Nha ở Madrid. “Không ai vào đó bởi vì đó là nơi tuyệt mật”, Felix Sanz, Giám đốc Cơ quan tình báo Tây Ban Nha cho biết. Nhưng đó là cơ sở cho mọi người tin rằng, vấn đề mật mã Enigma của quân Đức Quốc xã đã được giải quyết”, Tony, sử gia của GCHQ, một người từng tham gia giải mật mã Engima cho biết.

Khi cuộc nội chiến ở Tây Ban Nha bắt đầu vào năm 1936, cả Hitler của Đức và Mussolini của Italia đã gửi quân đến giúp đỡ phe nổi dậy dưới quyền tướng Francisco Franco. Nhưng khi cuộc chiến kéo dài và lan rộng trên khắp đất nước, Binh đoàn Condor của Đức, quân Italia và quân của tướng Franco ở Tây Ban Nha cần có phương tiện giao tiếp an toàn hơn. Kết quả là, Đức đã gửi các máy Enigma, đang hoạt động vì mục đích thương mại chuyển thành hoạt động vì mục đích tình báo, chuyển đến Tây Ban Nha.

Anh vô tình cũng có một máy Enigma thương mại vào năm 1927 khi mua từ Đức. Người Anh đầu tiên tỏ ra thích thú với chiếc máy này là nhà toán học Dilly Knox, người đã nổ lực giải mã các thuật toán mật mã kể từ Thế chiến I. Ông Knox thực sự ấn tượng với loại máy này và bắt đầu nghiên cứu những cách có thể mã hóa thông tin, thậm chí có thể dùng máy này để gửi mật mã rồi mã hóa chúng. Tuy nhiên, ông không có cơ hội giải mã tin nhắn của Đức Quốc xã bởi những tin nhắn này ở Anh không thể nghe được. Tuy nhiên, sau đó ông đã có thể chặn các tín hiệu do các máy Enigma phát đi từ Tây Ban Nha vào năm 1936.

Trong thời hạn 6 hoặc 7 tháng khi có mật mã thực sự đầu tiên bị phá vỡ, Knox đã giải mã thành công đầu tiên một tin nhắn Enigma trong tháng 4-1937. Và từ đó, ông tiếp tục giải mã nhiều hơn. Tuy nhiên, sau đó, các máy giải mã được Đức sử dụng ở Tây Ban Nha đã được nâng cấp, sửa đổi khiến các mật mã khó hơn và việc giải mã của Anh càng phức tạp hơn. Trong khi ở Anh không thể bắt được tín hiệu mật mã Enigma, thì ở Tây Ban Nha có thể nghe thấy rõ. Phe được quân Đồng minh ủng hộ đã nỗ lực để giải mã những chỉ thị tuyệt mật của Đức chỉ trước khi Thế chiến II bắt đầu.

Các cuộc họp do Pháp làm trung gian trong đó phe này đã chia sẻ những thông tin mà họ thu thập được cho Anh về máy mật mã Enigma phức tạp của Đức, trong đó có sự tham gia của chuyên gia Dilly Knox. Đây là một bước quan trọng dẫn đến thành công trong việc giải mã Enigma quân sự tại Công viên Bletchley, giúp phe Đồng minh rút ngắn Thế chiến II. Sau thành công lịch sử này, nhóm giải mã Công viên Bletchley từng được tôn vinh, được dựng phim và viết tiểu thuyết bán chạy nhất ngay sau đó.

Hiện nay, sau khi nhận hai máy mật mã Enigma từ tay Tây Ban Nha, Anh đã lưu giữ một cái tại GCHQ, một cái khác ở Công viên Bletchley – để mọi người chiêm ngưỡng công khai.

Thanh Văn

(Theo BBC)