Nhận thấy lòng hồ thủy điện có thể nuôi và phát triển cá lồng, một số hộ dân dân tái định cư tại lòng hồ Thủy điện Bản Vẽ (huyện Tương Dương) và Thủy điện Hủa Na (huyện Quế Phong) của tỉnh Nghệ An đã mạnh dạn đầu tư lồng bè nuôi cá. Đây thực sự là hướng thoát nghèo cho người dân tái định cư, thậm chí trở thành một sinh kế ổn định, mang lại thu nhập cho người dân nơi đây.

Mô hình nuôi cá lồng của nhà ông Quang Mạnh Dần, xã Thông Thụ, huyện Quế Phong thu nhập hơn 100 triệu đồng/năm.

Đến thăm mô hình nuôi cá lồng của ông Quang Mạnh Dần, thôn Bản Năng, xã Thông Thụ, huyện Quế Phong, chúng tôi không khỏi ngạc nhiên bởi các lồng cá được bố trí khá phù hợp và khoa học. Nhà ông Dần có 7 lồng cá được đóng bằng sắt kiên cố và kết nối với nhau một cách hợp lý đều đã được ông thả nuôi cá trắm.

Ông Dần cho biết, trước đây người dân nuôi tự phát không có trình độ kỹ thuật nên cá hay bị bệnh, lúc bị bệnh cũng không biết xử lý nên hiệu quả kinh tế thấp. Giờ đây, sau khi được cán bộ khuyến nông của huyện mở các lớp tập huấn nên bà con đã biết cách bố trí lồng phù hợp, cách chăm sóc cũng khoa học hơn, nhờ đó mà cá ít bệnh. Với giá bán 80-100 nghìn đồng/kg, mỗi năm gia đình ông Dần thu về hơn 100 triệu đồng sau khi trừ chi phí.

Thực tế, nghề nuôi cá lồng ở các huyện miền núi nói chung và Quế Phong nói riêng cũng đã có từ lâu nhưng do lượng nước thay đổi thường xuyên khiến việc chăm sóc gặp nhiều khó khăn. Trước đây, do kiểu nuôi manh mún, nhỏ lẻ không có trình độ kỹ thuật chăm sóc nên hiệu quả vẫn không cao, nhiều lúc cá bị bệnh mà không biết cách chữa nên chết hàng loạt gây thiệt hại rất lớn. Vài năm trở lại đây khi lòng hồ thủy điện Hủa Na được tích nước, số hộ nuôi cá lồng liên tục tăng, trong đó tập trung ở xã Thông Thụ, Đồng Văn, đồng thời nuôi cá lồng đã được xem là mũi nhọn phát triển kinh tế. Hiện nay, toàn huyện Quế Phong có khoảng 600 lồng cá với gần 100 hộ tham gia nuôi, riêng xã Thông Thụ, có khoảng 30 hộ tham gia nuôi cá lồng, nhà ít thì 6 lồng, nhà nhiều thì 15-20 lồng. Nuôi cá lồng thực sự đã và đang trở thành một sinh kế ổn định cho người dân nơi đây.

Ông Phan Trọng Dũng - Trưởng phòng Nông nghiệp huyện Quế Phong cho biết, từ nhiều năm trở lại đây nuôi cá lồng ở lòng hồ thủy điện đã góp phần giúp người dân phát triển kinh tế, ổn định cuộc sống. Hằng năm huyện đều rà soát và đề xuất hỗ trợ người dân cá giống và lồng cá, trong đó hỗ trợ từ 5-15 triệu đồng/lồng cá và trợ giá cá giống từ mức 50-70% tùy thuộc khu vực. Bên cạnh đó, huyện cũng đã lồng ghép một số chương trình như Chương trình giảm nghèo 30a, Chương trình 135, qua đó mở các lớp tập huấn kỹ thuật giúp người dân nâng cao kiến thức, nắm rõ quy trình chăm sóc cũng như nhận biết và chữa bệnh cho cá.

Hiện nay, năng suất nuôi cá chưa cao một phần do người dân còn thiếu kiến thức về áp dụng khoa học kỹ thuật nuôi trồng thủy sản, một phần do nguồn thức ăn chủ yếu phụ thuộc vào tự nhiên.

Ở huyện Tương Dương, sau nhiều ngày được tích nước, lòng hồ thủy điện Bản Vẽ trở thành môi trường thuận lợi để phát triển nuôi trồng thủy sản. Nhiều hộ dân sống khu vực lòng hồ ở các xã Tam Đình, Yên Na, Lượng Minh, Hữu Khuông (huyện Tương Dương) đã chuyển sang nuôi cá lồng hiệu quả, góp phần tăng thu nhập, ổn định cuộc sống. Hiện nay khu vực lòng hồ thủy điện Bản Vẽ có trên 300 lồng cá, hàng chục hộ đã thoát nghèo, có kinh tế ổn định nhờ nuôi cá.

Sau khi nhường đất cho thủy điện Bản Vẽ, ông Vi Văn Long (trú bản Đình Phong, xã Tam Đình huyện Tương Dương) là một trong nhiều hộ gặp nhiều khó khăn khi về khu tái định cư. Không còn rừng để thả nuôi gia súc, việc đốt nương làm rẫy bị cấm, kinh tế của gia đình chỉ phụ thuộc vào một diện tích nhỏ đất lâm nghiệp và nông nghiệp nên gặp nhiều khó khăn. Nhận thấy lòng hồ thủy điện có thể phát triển nuôi cá lồng, năm 2018, ông cùng nhiều hộ dân khác mạnh dạn đầu tư lồng bè nuôi cá, nhờ đó góp phần tăng thu nhập, ổn định cuộc sống.

 “Nuôi cá lồng đòi hỏi rất nhiều thời gian, bởi hầu hết thức ăn cho cá đều lấy trong tự nhiên chứ không mua thức ăn công nghiệp. Cũng nhờ nguồn thức ăn tự nhiên nên cá ở đây thịt thơm, dai, luôn được các thương lái tìm mua tận nơi. Cá mỗi năm chỉ xuất bán 1 lần khi đạt trọng lượng khoảng 2kg/con. Sau khi trừ chi phí gia đình lãi khoảng 40 triệu đồng/ năm. Tuy số tiền không lớn nhưng với gia đình là nguồn thu nhập chính, đủ để trang trải cuộc sống và nuôi các con ăn học.

Nghệ An có trên 1.000 hồ thủy lợi, thủy điện lớn nhỏ tiềm năng để phát triển nghề nuôi cá lòng hồ là rất lớn. Năm 2015, tỉnh Nghệ An đã phê duyệt Đề án về phát triển thủy sản trên hồ chứa thủy lợi, thủy điện đến năm 2020 với mục tiêu nâng diện tích nuôi lên 10.301ha, giá trị đạt 180,5 tỷ đồng, giải quyết việc làm cho hơn 2.350 lao động thường xuyên, 10.000 lao động thời vụ và dịch vụ cung ứng phục vụ nuôi trồng thủy sản.

Mặc dù tốc độ phát triển nghề nuôi cá lồng còn khiêm tốn, mô hình nuôi cá lồng cũng chưa được nhân rộng, số hộ nuôi ít, giá trị kinh tế còn thấp, trong khi diện tích lòng hồ còn bỏ trống; nhiều hộ nuôi cá vẫn đang bị động trong cung cấp các giống cá, quy mô nuôi cá lồng chưa đạt được hiệu quả cao, nhưng đây thực sự là hướng thoát nghèo và phát triển kinh tế cho người dân khu vực tái định cư.

Dương Hóa