(Cadn.com.vn) - Chuẩn Tướng Uzi Eilam - Cựu giám đốc Ủy ban Năng lượng nguyên tử Israel cho rằng, Iran phải cần ít nhất 10 năm để phát triển một vũ khí hạt nhân (VKHN) có thể hoạt động, và thậm chí Tehran không thể làm được điều này.

"Chương trình hạt nhân của Iran sẽ chỉ hoạt động trong 10 năm nữa. Mặc dù vậy, tôi không chắc chắn rằng Tehran muốn chế tạo bom nguyên tử", ông Eilam nói với Ynet News. Ông Eilam cho biết, đánh giá của ông dựa trên kinh nghiệm trong quá trình làm việc với các chương trình nguyên tử và tên lửa của Israel. Ông cho rằng, thỏa thuận hạt nhân tạm thời Iran ký kết với nhóm P5 +1 cũng làm giảm khả năng đột phá của Iran.

10 năm hay không bao giờ?

Đánh giá của ông Eilam về khả năng chế tạo VKHN của Iran là khá chính xác. Mặc dù thoạt nghe, tuyên bố của ông dường như hết sức mâu thuẫn với đánh giá tình báo gần đây của Israel và Mỹ, trong đó dự đoán, quốc gia Hồi giáo có thể có VKHN vào năm 2015.

Một phần của sự khác biệt này là do các nhận định khác nhau về việc Iran sẽ trở thành một nhà nước VKHN. Câu hỏi khi nào một nhà nước trở thành cường quốc VKHN là khá mơ hồ.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, nhấn mạnh, Tehran sẽ trở thành nhà nước hạt nhân một khi họ mua được vật liệu phân hạch cần thiết (uranium làm giàu cao hoặc plutonium tái chế) cho một thiết bị hạt nhân. Điều này có ý nghĩa là, một khi nhà nước có thể sản xuất vật liệu phân hạch, các cường quốc nước ngoài cho rằng họ có khả năng sản xuất VKHN.

Tuy nhiên, theo tiêu chuẩn này, một quốc gia như Nhật Bản hội đủ điều kiện trở thành một nhà nước hạt nhân. Thật vậy, theo cộng đồng tình báo Mỹ, quốc gia Hồi giáo đủ khả năng này, ngay cả khi Tehran không thực sự sản xuất các vật liệu phân hạch.

Mặt khác, theo đánh giá của các cơ quan tình báo phương Tây, Iran sẽ trở thành một nhà nước VKHN khi chế tạo được một thiết bị hạt nhân. Theo tiêu chuẩn này, Triều Tiên được coi là một nhà nước hạt nhân mặc dù chưa biết chính xác Bình Nhưỡng có khả năng cung cấp một đầu đạn hạt nhân hay không.

Tuyên bố của ông Eliam đề cập đến thời gian Iran có thể phát triển một VKHN hoạt động, có nghĩa là ít nhất Iran có khả năng cung cấp VKHN đáng tin cậy, trong đó gần như chắc chắn sẽ ở dạng tên lửa hạt nhân có ruột. Dự báo 10 năm của ông Eilam có thể đúng. Chẳng hạn như, Triều Tiên tiến hành vụ thử hạt nhân đầu tiên cách đây 8 năm nhưng cho đến nay, nước này vẫn chưa chứng minh có khả năng sản xuất VKHN hoạt động.

Hơn nữa, chương trình hạt nhân của Iran tiến triển thậm chí chậm hơn so với Triều Tiên.

Một cơ sở hạt nhân của Iran. Ảnh: Diplomat

Phóng đại tình hình

Một điều khác đáng chú ý là đánh giá của tình báo Mỹ và Israel, cũng như ý kiến của các quan chức chính phủ cao cấp, đã liên tục phóng đại hết cỡ về chương trình hạt nhân của Iran.

Ví dụ, vào năm 1992, ông Benjamin Netanyahu nói rằng, Iran có thể sản xuất VKHN trong vòng 3-5 năm. Cùng năm đó, Ngoại trưởng Israel Shimon Peres nói rằng, Iran sẽ là một nhà nước hạt nhân vào năm 1999. Tương tự như vậy, một lực lượng đặc nhiệm của Ủy ban Nghiên cứu Cộng hòa dự báo vào năm 1992 rằng, "98% chắc chắn Iran có tất cả (hoặc gần như tất cả) các thành phần cần thiết cho 2 hoặc 3 VKHN hoạt động".

Cũng vào khoảng thời gian này, Giám đốc CIA Robert Gates cho biết, chương trình hạt nhân của Iran có thể là vấn đề lớn trong 5 năm tới. Tờ New York Times hồi năm 1995 cũng dẫn lời các quan chức cấp cao Israel và Mỹ cho biết, Iran ngày càng tiến gần với hoạt động sản xuất VKHN so với trước đây.

An Bình

(Theo Diplomat)