Thỏa thuận hạt nhân lịch sử mà Iran đã ký với các cường quốc thế giới P5+1 đang có nguy cơ chết yểu ngay trước mắt khi Tehran bắt đầu tăng mức độ làm giàu uranium, động thái rõ ràng nhằm đáp trả việc Mỹ đơn phương rút khỏi thỏa thuận này.

Iran đe dọa sẽ cắt giảm hơn nữa các cam kết của mình trong thỏa thuận hạt nhân lịch sử. Ảnh: AFP

Đúng như cảnh báo, giới chức Iran ngày 7-7 tuyên bố bắt đầu tăng mức độ làm giàu uranium vượt qua giới hạn cho phép của thỏa thuận hạt nhân lịch sử ký năm 2015 giữa Tehran với các cường quốc thế giới P5+1.

Ngày 7-7 cũng chính là thời điểm “tối hậu thư” mà Iran gửi đến Châu Âu hết hiệu lực. Theo tối hậu thư, do EU thất bại trong việc cung cấp cho Tehran một cơ chế thương mại phù hợp, Iran sẽ tái làm giàu uranium.

Vượt ngưỡng cho phép của thỏa thuận hạt nhân

Theo giới chức Iran, bắt đầu từ hôm nay (8-7), mức làm giàu uranium của nước này sẽ vượt ngưỡng 3,6% - mức giới hạn cho phép của thỏa thuận. Theo đó, họ bắt đầu nâng mức làm giàu uranium từ 3,67% như hiện nay lên mức mà có thể đáp ứng đầy đủ các nhu cầu của các nhà máy điện hạt nhân. Iran còn tuyên bố sẽ cắt giảm hơn nữa các cam kết của mình trong thỏa thuận hạt nhân.

Theo giới phân tích, những động thái này cho thấy Tehran đang ngày càng thách thức sức ép trừng phạt leo thang của phía Mỹ sau khi cáo buộc các lệnh trừng phạt của Mỹ là hành động khủng bố. Tổng thống Iran Hassan Rouhani, người đã có cuộc điện đàm với người đồng cấp Pháp Emmanuel Macron ngày 6-7, gọi các biện pháp trừng phạt của Mỹ áp đặt đối với Tehran là một “hành động khủng bố”, đồng thời cảnh báo nếu một “cuộc chiến tranh kinh tế” như vậy tiếp diễn, nó sẽ ảnh hưởng tới toàn bộ thế giới. Quyết định mới nhất của Iran cũng được cho là nhằm đáp trả việc các nước còn lại trong nhóm P5+1 (Anh, Trung Quốc, Pháp, Nga và Đức) không thể giúp họ thoát khỏi các lệnh trừng phạt của Mỹ. “Mỹ trực tiếp vi phạm thỏa thuận, và Châu Âu thì gián tiếp. Chúng tôi sẽ đáp trả tương xứng nếu họ vi phạm nhiều hơn”, ông Ali Akbar Velayati, cố vấn các vấn đề quốc tế của lãnh đạo tinh thần tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei, từng cảnh báo.

Tuy nhiên, giới chức nước này khẳng định, việc tăng cường làm giàu uranium là nhằm “mục tiêu hòa bình”, đồng thời dọa trả đũa việc Mỹ và phương Tây vi phạm thỏa thuận hạt nhân.

Mỹ, Israel có lo ngại?

Hiện Mỹ chưa có động thái nào trước tuyên bố này của Iran. Trong khi đó, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu ngay lập tức chỉ trích quyết định của Iran là động thái vô cùng nguy hiểm, và một lần nữa kêu gọi Châu Âu áp đặt trừng phạt mạnh mẽ với Tehran.

 “Đây là bước đi vô cùng nguy hiểm… Tôi kêu gọi các bạn bè của tôi, lãnh đạo Pháp, Anh và Đức… các bạn tuyên bố ngay khi họ thực hiện bước đi này, các biện pháp trừng phạt hà khắc sẽ được áp dụng - đó chính là nghị quyết của HĐBA LHQ”, Thủ tướng Netanyahu khẳng định khi phát biểu trước nội các. Ông Netanyahu, người phản đối mạnh mẽ thỏa thuận hạt nhân Iran, còn nhận định: “Việc làm giàu uranium chỉ để đáp ứng mục đích duy nhất, đó là chế tạo bom nguyên tử”. Trước đó, trong phản ứng đầu tiên, Bộ trưởng Năng lượng Israel Yuval Steinitz chỉ trích Tehran phá vỡ giới hạn mà quốc tế cho phép đối với các dự án hạt nhân của nước này, từ đó dần tiến tới việc chế tạo bom. Theo nghị quyết của HĐBA, nếu một trong 3 nước Châu Âu tham gia thỏa thuận hạt nhân cho rằng, Iran vi phạm thỏa thuận, họ có thể kích hoạt tiến trình giải quyết tranh chấp, theo đó chỉ trong vòng 65 ngày Iran sẽ bị áp đặt trở lại các lệnh trừng phạt của LHQ.

Những diễn biến này đang cho thấy một thực tế: thỏa thuận hạt nhân lịch sử mà Iran ký với các quốc gia P5+1 đang có nguy cơ chết yểu ngay trước mắt. Đó là lý do thúc đẩy các bên nỗ lực tìm cách cứu vãn mọi việc trước khi quá muộn. Trong một tuyên bố, Tổng thống Pháp cho biết đang nỗ lực tìm cách nối lại đối thoại giữa Iran và các đối tác phương Tây vào ngày 15-7 tới.

KHẢ ANH