Có lẽ còn lâu IS mới biến mất, với tư cách là lực lượng chiến đấu hoặc một ý thức hệ. Ngoài Syria, có những dấu hiệu cho thấy IS đang tái sinh ở Iraq. Một báo cáo của LHQ hồi tháng 8-2018 ước tính, khoảng 20.000 đến 30.000 tay súng chiến đấu IS ở hai nước này. Và các nhánh của IS - từ Tây Phi đến Indonesia - không hề có dấu hiệu sẽ ngừng tăng lên.

Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) do người Kurd lãnh đạo tuyên bố chiến thắng hoàn toàn trước IS tại Hajin, Syria hồi tháng 12-2018.   Ảnh: BasNews

Hôm 19-12-2018, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố: “Chúng tôi đã đánh bại IS ở Syria, lý do duy nhất của tôi để có mặt trong suốt thời kỳ Tổng thống Trump”. Trong đoạn băng công bố cùng ngày, ông cho biết quân đội Mỹ “đang quay về và họ sẽ quay về ngay bây giờ”. Hôm 7-1, Tổng thống Trump đã sửa từ “bây giờ” thành “rời đi với một tốc độ thích hợp trong khi đồng thời tiếp tục chiến đấu với IS”.

Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo hôm 7-1 tuyên bố, không có thay đổi trong cam kết của chúng tôi đối với việc đánh bại IS trên toàn cầu. Bộ Quốc phòng Mỹ cũng cho biết việc rút quân dựa trên các điều kiện và không tuân theo “mốc thời gian tùy ý”. Liệu IS có thật sự bị đánh bại?

“Túi Hajin”

Hàng trăm tay súng chiến đấu IS vẫn kiểm soát lãnh thổ dọc biên giới Syria-Iraq. Cuối tuần trước, 2 binh sĩ Anh bị thương do một cuộc tấn công bằng tên lửa trong các cuộc đụng độ tại “Túi Hajin”, một khu vực rộng khoảng 20 km2, nơi các mạng lưới hang động và đường hầm cho phép các chiến binh IS sống sót.

Các lực lượng người Kurd trên mặt đất, được hỗ trợ bởi các lực lượng đặc biệt và các cuộc không kích của phương Tây, chiến đấu để loại bỏ sự hiện diện của IS ở Hajin trong nhiều tháng. Chỉ riêng từ ngày 9 đến 15-12, liên minh do Mỹ dẫn đầu đã tiến hành 208 cuộc không kích chống lại IS ở Syria, đa số xung quanh Hajin. IS cũng tiến hành các hoạt động tấn công. Chúng đã tận dụng thời tiết xấu để tấn công lực lượng người Kurd, giết chết hàng chục người trong một cuộc chạm trán vào tháng 11, sau đó công bố đoạn băng về những gì chúng thu giữ được. Cũng có những dấu hiệu cho thấy các phần tử IS đang hoạt động xung quanh Raqqa, từng là thủ đô của nhóm cực đoan này. Hôm 7-2, IS tuyên bố nhận trách nhiệm về vụ đánh bom tự sát tại thành phố này, khiến nhiều người đã thiệt mạng và bị thương.

Phục hồi ở Iraq

Cũng có những dấu hiệu cho thấy IS đang tập hợp lại ở Iraq, mặc dù với số lượng nhỏ. Các quan chức Iraq và các nhà phân tích chống khủng bố cho rằng, IS đã xâm nhập vào vùng núi Hamrin dân cư thưa thớt ở phía nam Mosul, thành phố lớn cuối cùng ở Iraq bị nhóm này chiếm đóng. Nhiều người dân đã không quay trở lại nhiều ngôi làng vì an ninh và cơ sở hạ tầng kém.

An ninh ở Baghdad được cải thiện rất nhiều, được thể hiện bằng việc mở lại Vùng Xanh, vốn được thắt chặt an ninh trong 15 năm qua. Nhưng IS coi người Hồi giáo Shiite là những người bỏ đạo nên chúng luôn tìm cách thực hiện các vụ đánh bom trong tháng 10, 11-2018 nhằm vào các khu phố người Shiite ở thủ đô. Ở những nơi khác, IS đã ám sát các quan chức an ninh ở tỉnh Diyala, lãnh đạo bộ lạc Sunni ở tỉnh Nineveh và thực hiện các cuộc phục kích trên đường cao tốc chính nối Baghdad và Mosul. Một vụ đánh bom xe gần một nhà hàng ở Mosul hồi tháng 11 khiến nhiều người thiệt mạng.

Các cuộc không kích của liên minh ở Iraq trong vài tháng qua cũng cho thấy IS vẫn giữ được sự hiện diện ở các sa mạc phía tây Iraq. IS cũng không thiếu tiền. Chúng đã thu được hàng trăm triệu USD từ các khoản thuế trong thời gian chiếm đóng ở Iraq và Syria. Rất lâu trước khi tuyên bố thành lập Nhà nước Hồi giáo, IS đã thực hiện các vụ tống tiền tinh vi ở Mosul. Một nguồn tin cho biết, một khoản lớn tiền mặt của nhóm đã được rửa thông qua các doanh nghiệp ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Hồi tháng 10-2018, Bộ Tài chính Mỹ đã áp đặt lệnh trừng phạt đối với một doanh nghiệp có trụ sở tại Iraq đã chuyển tiền cho IS, mô tả đó là một phần của “mạng lưới kinh doanh dịch vụ tiền phức tạp, trao đổi tiền không chính thức và hỗ trợ tài chính tài trợ cho khủng bố trên khắp Trung Đông”. Cùng lúc đó, các chỉ huy người Kurd ở Iraq đã bắt giữ 8 người trong một cuộc đột kích  vào mạng lưới tài chính IS ở miền bắc Iraq.

Cộng đồng IS

Sự hấp dẫn của hệ tư tưởng của IS - nơi đã thu hút hàng trăm tay súng nước ngoài đến Iraq và Syria - đã bị mờ đi khi Nhà nước Hồi giáo suy yếu- nhưng IS chắc chắn không chết.

Các nhánh cam kết trung thành với IS ở Tây Phi, Libya, Yemen, Philippines và Indonesia vẫn còn hoạt động. Mới đây, một nhóm thân IS bị tình nghi đánh bom một trung tâm mua sắm ở Philippines vào đêm giao thừa, khiến 2 người thiệt mạng. IS có thể không thể trực tiếp tấn công ở Châu Âu nữa, nhưng các cá nhân cực đoan vẫn khao khát thực hiện các cuộc tấn công dưới danh nghĩa của IS. Cherif Chekatt, kẻ đã giết chết 5 người ở Strasbourg hồi tháng 12 vừa qua trước khi bị bắn chết, đã ghi lại một đoạn băng tuyên bố ủng hộ IS. Y đã bị cực đoan trong tù và nằm trong danh sách theo dõi của lực lượng an ninh Pháp.

Hiện có khoảng 29.000 tên cũng có tư tưởng giống Cherif Chekatt. Theo nhà phân tích an ninh Globesec, 97% phần tử thánh chiến chịu trách nhiệm về các cuộc tấn công khủng bố ở Pháp kể từ năm 2012 đã bị cực đoan hóa. Nhưng nhiệm vụ theo dõi các phần tử này vượt khỏi khả năng của các cơ quan an ninh Pháp hoặc bất cứ nơi nào. Nếu IS thể hiện sức mạnh phục hồi bất chấp những nỗ lực quốc tế, sức hấp dẫn của nhóm đối với các phần tử thánh chiến sẽ vượt ra khỏi Trung Đông có thể sẽ tăng trở lại.

Tương lai

Tình hình hiện tại ở Syria và Iraq cho thấy sự phục hồi đã bắt đầu. Một dải lãnh thổ rộng lớn hai bên biên giới thiếu quản lý và an ninh. Nông thôn và hẻo lánh, đó là nơi lý tưởng cho một cuộc nổi dậy, đặc biệt là một nhóm được tổ chức tốt như IS. Nguồn gốc của nhóm là nông thôn, nên từ lâu nhóm vẫn  cho rằng các thành phố đang nắm giữ không liên quan đến sự tồn tại của nhóm.

IS tập trung vào việc tiến hành các cuộc phục kích các “trạm kiểm soát” ở Iraq để mọi người có thể cảm nhận được sự hiện diện của nhóm. IS cũng đang lợi dụng các chiến dịch độc đoán của nhà nước Iraq trong việc trừng phạt những người ủng hộ IS. Nghiên cứu mới của Kristen Kao và Mara Revkin tại Đại học Gothenburg cho thấy trừng phạt nặng tay có thể đẩy một số người dân Sunni trở lại vòng tay của IS. Nếu Mỹ rút quân khỏi Syria mà không có thỏa thuận giữa người Kurd và chính phủ Syria và không có sự đảm bảo từ Thổ Nhĩ Kỳ rằng, họ sẽ không tấn công người Kurd, liên minh tập hợp lại để đánh bại IS sẽ nhanh chóng bị đổ vỡ. Ý tưởng cho rằng Thổ Nhĩ Kỳ có thể chống IS là không thực tế.

Ankara thiếu năng lực và quyền tiếp cận vào các khu vực IS vẫn còn hoạt động. Và mục tiêu chính của Ankara bên trong Syria sẽ không phải là IS, mà là người Kurd. Hassan Hassan, người theo dõi sự tiến triển của IS, nếu Mỹ “đơn giản rời đi, các cuộc chiến mới gần như chắc chắn sẽ được thống trị giữa Thổ Nhĩ Kỳ và người Kurd, Saudi Arabia và người Kurd, phe đối lập và người Kurd”. Và điều đó sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho tàn dư của IS.

AN BÌNH