(Cadn.com.vn) - Sự xuất hiện của IS đang đẩy Mỹ và liên minh vào cuộc chiến tốn kém. IS ra đời nhằm chống lại chính phủ Iraq theo hồi giáo Shitte và thân Mỹ. Sau nhiều biến cố, đặc biệt, sau cuộc khủng hoảng ở Syria khiến IS đổi hướng, tham chiến tại Syria nhằm thống nhất cộng đồng Hồi giáo Sunni khắp thế giới, và phát động chiến tranh chống Mỹ cũng như chính quyền Shitte của Syria. Nhưng ít ai biết rằng, IS được sản sinh từ chính những sai lầm của con người.

IS được ra đời từ hiệp định Sykes-Picot?

Trừ khi hiểu rõ về lịch sử Trung Đông, rất ít ai biết Hiệp định Sykes-Picot. Năm 1916, các cường quốc Châu Âu gặp nhau để chia phần miếng bánh Ottoman. Mọi tranh cãi không đi đến kết thúc cho đến khi Thế chiến I kết thúc, thời điểm các cường quốc bắt đầu gieo những hạt giống mới cho khu vực Trung Đông hiện đại.

Anh và Pháp được trao quyền quyết định để tạo ra những quốc gia mới nếu thấy phù hợp. Đây chính là “điểm nhấn” tạo nên những hệ lụy kéo dài gần 100 năm qua. Các quốc gia mới được ra đời nhưng không chấp hành sự phân xử này, thậm chí còn phản đối và phản bội. Cách đây vài tuần, IS phát hành đoạn băng mang tính tuyên truyền có tên “Kết thúc Hiệp định Sykes-Picot”, giới thiệu những ký ức của bất công mang tính lịch sử, và việc tuyển mộ thêm chiến binh.

Bí mật của Saudi Arabia, Iraq và Syria

Tháng 7-2014, cựu giám đốc MI6 của Anh, Richard Dearlove tiết lộ thông tin về cuộc thương lượng giữa MI6 với Giám đốc tình báo Saudi Arabia nhiều tháng trước khi diễn ra sự kiện 11-9-2001. Theo đó, Riyadh tiên đoán “lò giết mổ bán buôn” của người Shitte ở Trung Đông sẽ được ra đời trong tương lai gần. Theo ông Dearlove, đây là sự thừa nhận về chính sách khu vực của Saudi Arabia.

Trong thập kỷ qua, chính sách ngoại giao của Saudi Arabia là ủng hộ gây bất ổn ở các tỉnh của người Shitte bằng cách tài trợ cho nhóm cực đoan Sunni. Và đối với Saudi Arabia, đây là sai lầm lớn nhất trong lịch sử. Bằng chứng, IS vừa qua tuyên bố Hoàng gia Saudi Arabia sẽ là mục tiêu tấn công tiếp theo của IS. Cả Iraq, Syria cũng chi hàng triệu USD cho các chiến binh thánh chiến, đây là những hậu duệ “xương sống” của IS.

Sai lầm từ nhà tù

Năm 2004, Abu-Bakr al-Baghdadi, người đứng đầu IS hiện nay còn là thanh niên trẻ tuổi, đam mê bóng đá, vừa tu nghiệp tại Đại học Baghdad, Theo lời của bạn bè, y rất nhút nhát, không bạo lực. Nhưng mọi việc thay đổi khi Al-Baghdadi bị Mỹ bắt và đưa vào giam tại Trại Bucca. Việc vi phạm nhân quyền ở Trại Bucca và Guantanamo biến những kẻ bị giam cầm ở đây thành những kẻ chống phương Tây cuồng nhiệt nhất, trong khi các chiến binh thánh chiến đang muốn sử dụng những cơ sở kiểu này để tuyên truyền và tuyển mộ người.

Tướng David Petraeus và kế hoạch hòa giải bất thành

Vì tiếng tăm và ảnh hưởng của Al-Baghdadi không còn ở Trại Bucca, tướng Mỹ David Petraeus đề xuất thực hiện kế hoạch khôn ngoan. Thay vì tự đối mặt với Al-Qaeda, Mỹ và phương Tây thuyết phục các đồng minh có bản lĩnh “khủng bố” thay họ làm bia đỡ đạn. Kế hoạch này mang tên “Thức tỉnh” dùng tiền để trả cho bộ tộc người Sunni đánh lại Al-Qaeda ở những vùng họ quản lý, đánh đổi quyền lực chính trị được Mỹ bảo vệ.

Bằng cách thu nạp được nhiều người dòng Sunni từng ủng hộ cựu Tổng thống Saddam Hussein, tướng David Petraeus hy vọng sẽ mở đường cho các cuộc đàm phán chia sẻ quyền lực giữa người Sunni và Shitte. Tuy nhiên, kế hoạch thất bại, tạo mầm mống tạo ra sự mất cân bằng chính trị tại Iraq và những hệ lụy thảm khốc không thể lường hết được.

Sai lầm của Iraq

Dưới thời Thủ tướng Al-Maliki, Iraq đi từ chế độ độc tài Sunni sang chế độ cai trị của người Shitte. Thay vì cố gắng xây dựng lại hạ tầng, đất nước bị chiến tranh tàn phá, ông Maliki lại dùng quyền bính để tiến hành chiến dịch thanh trừng khủng khiếp và tàn bạo. Đến năm 2011, tình hình trở nên tồi tệ. Một số tỉnh Sunni bỏ phiếu cho chế độ bán tự trị hay độc lập hoàn toàn.

Ông Maliki ngăn cản và khi người dân nổi dậy, ông lại cho đàn áp thẳng tay. Đổ máu là dấu hiệu cho thấy căng thẳng lên tới đỉnh điểm, trở thành chất xúc tác làm cho giới trẻ hăng hái tòng quân cho IS. Từ chối thành lập chính phủ công bằng, chính ông Maliki đặt bút ký giấy khai tử cho đất nước Iraq của mình.

IS và đội quân phương Tây 

Khi IS nổi dậy ở miền Bắc Iraq, hàng ngàn binh lính tìm cách bỏ trốn. Các tiểu đoàn biến mất vào trong sa mạc nhiệt độ như thiêu như đốt, để lại kho vũ khí dự trữ khổng lồ cho IS. Nào là xe quân sự Humvee, xe tăng, súng máy, xe bọc thép, pháo tầm xa có độ tàn phá cực lớn...

Tất cả trở thành một món quà vô tình biếu không cho IS mà người dân Mỹ và phương Tây phải è lưng nộp thuế. Lịch sử lại tái diễn, giờ đây các quốc gia phương Tây và Mỹ lại đang chuẩn bị cung cấp vũ khí cho quân đội của chính phủ mới hậu Maliki chống lại IS. Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo. Liệu liên quân do Mỹ dẫn đầu có chiến thắng IS?

Điều gì sẽ xảy ra trong tương lai?

Mỹ và phương Tây cũng như thế giới đang đối mặt quyết định khó khăn và phức tạp trong cuộc chiến chống IS. Tại Anh, các chính trị gia  kêu gọi thành lập liên minh với Iran để ngăn chặn các mối đe dọa từ IS.

Còn tại Mỹ, áp lực trên vai Tổng thống Obama về việc triển khai cuộc chiến trên bộ. Tuy nhiên, đề xuất này bị từ chối. Tổng thống Obama mới đây tuyên bố Mỹ chưa có thêm một chiến lược nào. Nhưng cuộc chiến chống IS mới chỉ bắt đầu và chắc chắn chưa thể nói được chính xác những gì sẽ xảy ra tiếp theo.

Kim Hùng
(Theo LV)