Sự sụp đổ của Vương quốc Hồi giáo (Caliphate) tự xưng của IS diễn ra rất nhanh chóng sau khi nhóm cực đoan này liên tiếp để mất “lãnh thổ” ở Iraq và Syria. Tuy nhiên, các nhánh và thành viên nước ngoài của IS nằm rải rác khắp nơi, và tổ chức cực đoan này vẫn là mối đe dọa lớn dù không có vương triều.

IS mất nhiều “lãnh thổ” trong thời gian gần đây. Ảnh: CS Monitor

Mất “lãnh thổ”

Các thành phố và thị trấn do IS nắm giữ ở cả hai phía biên giới Syria-Iraq đã giảm xuống kể từ khi Iraq tuyên bố giải phóng thành phố Mosul hồi tháng 7. Các lực lượng Iraq giành lại Tal Talar vào cuối tháng 8, và đẩy lùi IS trong vòng chưa đến 2 tuần. Và thậm chí, giành lấy Hawijah, thành trì cuối cùng của IS ở Iraq chỉ mất một ngày. Tại Syria, các lực lượng do Mỹ hậu thuẫn hôm 17-10 tuyên bố chấm dứt các hoạt động quân sự chống IS ở Raqqa. Được xem như là “thủ đô” của IS, Raqqa là trung tâm chính của các tay súng nước ngoài bị dụ dỗ gia nhập IS.

Vào thời kỳ đỉnh cao năm 2014, IS kiểm soát hơn 100.000 km2, chủ yếu ở Iraq và Syria, khu vực có khoảng 11 triệu người, trong đó có tới 40.000 tay súng nước ngoài từ hơn 120 quốc gia đến gia nhập nhóm. Nhưng đến đầu năm 2017, số lượng thành viên IS đã giảm 56% ở Syria và 83% ở Iraq. “Thủ đô” bị tàn phá, lãnh thổ bị thu hẹp. Các kiến trúc sư của nhóm bị tiêu diệt, chạy trốn, hoặc ẩn náu trong sa mạc. Tuy nhiên, sự sụp đổ của IS ở Iraq và Syria không thể đặt dấu chấm hết cho mạng lưới những kẻ theo chủ nghĩa khủng bố này. IS tạo ra vô số các nhóm khủng bố khác trên khắp Châu Phi, Trung Đông và Châu Á.

Các nhóm này liên quan đến IS, nhưng có rất ít liên quan bắt nguồn từ chiến trường Iraq và Syria. Nhiều nhóm được thành lập từ những bất bình của địa phương, sự trung thành của họ đối với IS mang lại lợi ích cho một nguyên nhân được thiết lập từ lâu. Rất ít khả năng một nhóm nào trở thành trung tâm của Vương quốc Hồi giáo mới. Ông Ali Soufan, cựu đại diện FBI, tham gia vào việc điều tra các vụ tấn công 11-9, tác giả của cuốn “Từ cái chết của Osama bin Laden đến Sự nổi lên của Nhà nước Hồi giáo”, cho rằng: “Tôi nghĩ IS sẽ trở thành một tổ chức khủng bố bí mật, và tổ chức này sẽ có các nhánh ở nhiều nơi trên thế giới”. “Nhưng một câu hỏi đặt ra là: Điều gì sẽ xảy ra nếu không có Vương quốc Hồi giáo? Ai sẽ trung thành với một quốc gia không còn tồn tại”, ông Soufan nói.

Khả năng hồi sinh của IS

Chris Maier, Giám đốc của Tổ công tác đánh bại IS thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ cho rằng, cần thận trọng với ý tưởng cho rằng IS sẽ không có khả năng trỗi dậy ở Iraq và Syria trong tương lai gần. Ông Maier cho rằng, “Lấy lại “lãnh thổ” là cần thiết nhưng không đủ”, thừa nhận thực tế là ngay cả khi bị mất “lãnh thổ”, IS vẫn có thể tìm thấy “vết nứt” ở các vùng đất khác trên thế giới, đặc biệt là các khu vực đang run rẩy vì sự bất ổn và quản lý kém.

Một số nhà phân tích cho rằng IS đã nhìn thấy sự tan rã sắp xảy ra tại Iraq và Syria và chuyển hướng tuyển mộ sang các nơi khác trên thế giới.  Hassan Hassan, đồng tác giả của cuốn “IS: Bên trong đội quân khủng bố” cho biết: “Những gì còn lại ngày hôm nay là cốt lõi của IS, những kẻ thực sự tin tưởng vào nhóm”. Ông cảnh báo, IS có thể trở lại nếu các vấn đề chính trị và xã hội tạo ra bước tiến cho sự kết thúc nhanh chóng của nhóm tại Syria và Iraq vẫn không được giải quyết. “IS vẫn là mối đe dọa. Cơ hội để chúng khôi phục Vương quốc Hồi giáo vẫn còn đó”, ông Hassan nói.

Rất ít nhà phân tích cho rằng, Vương quốc Hồi giáo có thể được hồi sinh trong ngắn hạn. Tuy nhiên, không nên phủ nhận mối đe dọa mà các thành viên còn lại của IS gây ra, cho dù các tay súng chiến đấu của nhóm trở về nước, hay đến các khu vực khác của IS. Bộ Tư lệnh Mỹ hồi tháng 4 cho biết đã xác định được hơn 40.000 tay súng nước ngoài tham gia IS ở Syria và Iraq. Một số lượng đáng kể trong số này đã trốn khỏi chiến trường. Theo báo cáo của Nhóm Soufan hôm 24-10, ít nhất 5.600 người hoặc công dân của 33 quốc gia trở về nước. Đánh giá chính xác nguy cơ gây ra bởi những người này là một trong những thách thức đối với các quan chức thực thi pháp luật đang cố gắng ngăn chặn các cuộc tấn công của IS.

Lina Khatib, người đứng đầu Chương trình Trung Đông và Bắc Phi tại Chatham House ở London, cảnh báo, dù mất lãnh thổ, IS vẫn có thể mở các vụ tấn công trên toàn thế giới. Điều này là do nhóm có các “tế bào ngủ” - những người ủng hộ hoặc nhận mệnh lệnh từ các thủ lĩnh của IS đang trốn trong sa mạc giữa Iraq và Syria. Nhóm Soufan cho rằng, dù mất “lãnh thổ”, IS vẫn có thể duy trì được lâu dài, cả về mặt đoàn thể lẫn nguồn cảm hứng, bởi vì nhóm vẫn tuyển dụng được các tay súng nước ngoài.

Libya là một trong số ít những nơi những tay súng cốt lõi của IS nhắm đến. Một khu vực đáng lo ngại khác là Ai Cập, đặc biệt ở Sinai, nơi xảy ra một số vụ tấn công gần đây cho thấy sự hiện diện của IS. Ở nhiều nơi khác, IS tìm kiếm chỗ đứng, cạnh tranh với các nhóm khác để tuyển dụng nguồn lực.

 AN BÌNH (Theo CS Monitor)