(Cadn.com.vn) - Ông James Buchanan bị đánh giá là tổng thống tồi nhất trong lịch sử nước Mỹ bởi nhu nhược và lãnh đạo kém cỏi. Trong nhiệm kỳ của mình, ông Buchanan không đủ kiên quyết và mạnh mẽ để chống lại âm mưu của các bang miền Nam đòi ly khai dẫn đến cuộc nội chiến đẫm máu nhất nước Mỹ. Đồng thời, ông cũng không chứng tỏ được tài lãnh đạo khi để nước Mỹ chìm trong suy thoái. Hiện nhiều nỗ lực đang được thực hiện để đánh giá lại công việc của ông, xem vị Tổng thống này đã làm sai những gì?

Xếp thứ 43

“Nếu ông hạnh phúc khi bước vào Nhà Trắng như tôi cảm thấy khi trên đường trở về nhà ở Wheatland, ông là một người hạnh phúc thực sự”, ông Buchanan viết những dòng này gửi người kế nhiệm - Tổng thống Abraham Lincoln - vào năm 1861.

Ông Buchanan rời Washington đầy tai tiếng và mong đợi được sống một cuộc sống yên bình tại quê nhà ở Wheatland, Pennsylvania. Tuy nhiên, cuộc sống không dễ như thế. Ông không được chào đón ở quê nhà và phải trải qua hầu hết khoảng thời gian “hậu tổng thống” quanh quẩn trong nhà. Trong khi đó, nước Mỹ chìm trong một cuộc xung đột đẫm máu được gọi là “Chiến tranh Buchanan”. Hồi tháng 1 vừa qua, kết quả “một cuộc thăm dò của tất cả các cuộc thăm dò” cho thấy, ông Buchanan xếp thứ 43 trong số 43 vị Tổng thống Mỹ về mức “làm việc tốt”.

Đối với các nhà phê bình, những người cáo buộc ông Buchanan gây ra sự sụp đổ của đất nước và của cả đảng Dân chủ, vị trí này là hoàn toàn “xứng đáng”.

Tranh luận công - tội

Tuy nhiên, một cuốn sách mới đây có tên “James Buchanan và đường đến cuộc Nội chiến” đưa ra những tranh luận về công tội của vị Tổng thống thứ 15 của Mỹ này. Theo đồng tác giả Michael Birkner, cuốn sách không nói đến việc ông Buchanan là một trong những tổng thống tốt nhất của Mỹ, mà cố gắng dẫn mọi người đến một cuộc tranh luận và đánh giá lại những gì ông đã làm, cả tốt và xấu.

Ông Buchanan sinh ra tại Cove Gap, Pennsylvania, vào năm 1791, nhưng năm 18 tuổi, ông đến định cư tại Lancaster, thành phố hiện vẫn rất tự hào về thành công của ông. Rõ ràng, ông Buchanan phải chịu trách nhiệm về những sai lầm của mình nhưng Quốc hội và cơ quan tư pháp cũng có lỗi. Theo ông Clarke, Warren G Harding mới là tổng thống tồi tệ nhất của Mỹ, vì những vụ bê bối tham nhũng trong thời gian tại nhiệm.

Một trong những chỉ trích lớn nhất nhằm vào ông Buchanan là thái độ của ông đối với chế độ nô lệ. Ông ủng hộ quyết định của Tòa án Tối cao, từ chối quyền công dân của những người nô lệ, và ủng hộ chế độ nô lệ. Điều này khiến các đồng nghiệp đảng Dân chủ phẫn nộ. Theo ông Birkner, giáo sư sử học tại Trường Cao đẳng Gettysburg, nội chiến là điều không thể tránh khỏi. Nhưng những sai lầm của các chính trị gia như Buchanan khiến nó xảy ra sớm hơn. Tổng thống Lincoln sẽ không được bầu nếu Buchanan không chia rẻ đảng phái.

Nhưng chuyên gia Birkner cho rằng, chính ông Andrew Johnson, người kế nhiệm ông Lincoln là tổng thống tồi tệ hơn cả Buchanan, bởi vì ông ấy đã lãng phí cơ hội để đưa đất nước tiến lên phía trước sau chiến tranh.

Khó xếp hạng

Theo số đông, Lincoln là tổng thống tốt nhất và Buchanan là tồi tệ nhất.

Tuy nhiên, theo Ivan Eland, tác giả của Recarving Rushmore, đây là kết quả từ những thiếu sót của các sử gia Mỹ. Ông Eland cho rằng, việc xếp hạng tổng thống bị ảnh hưởng bởi uy tín, các hoạt động trong thời gian khủng hoảng. Trong cuốn sách của mình, ông xếp những ông chủ Nhà Trắng theo tiêu chí họ hoàn thành mục tiêu mang lại hòa bình, thịnh vượng và tự do cho đất nước như thế nào. Xếp đầu danh sách này là vị Tổng thống không mấy nổi tiếng John Tyler vì có công chấm dứt cuộc chiến tranh dài nhất trong lịch sử Mỹ với Ấn Độ và tránh được một xung đột với Anh và Canada. Tổng thống Woodrow Wilson xếp cuối cùng vì dẫn Mỹ vào Thế chiến I, hành động mà Eland nghĩ là có thể tránh được.

Quan điểm về một tổng thống tốt hay xấu có thể rất khác nhau bên ngoài nước Mỹ. Năm 2011, Franklin D Roosevelt đứng đầu danh sách các tổng thống Mỹ hoạt động hiệu quả nhất trong cuộc khảo sát đầu tiên của Anh. Tuy nhiên, đối với người Mỹ, ông là một nhân vật gây chia rẽ.

An Bình (Theo BBC)