Bộ đàn đá Khánh Sơn A và B được ông Bo Bo Sung (cha của ông Bo Bo Ren) tìm thấy tại núi Dốc Gạo, xã Trung Hạp, huyện Khánh Sơn, tỉnh Phủ Kháng (nay là thị trấn Tô Hạp, huyện Khánh Sơn, tỉnh Khánh Hòa). Trong giai đoạn khánh chiến chống Mỹ cứu nước, để tránh sự tàn phá, hủy diệt của bom đạn Mỹ, gia đình đã cất giấu các thành đàn đá trên đỉnh núi Dốc Gạo. Ngày 16-3-1979, ông Bo Bo Ren đã trao tặng Bộ đàn đá Khánh Sơn A (gồm 5 thanh) cho chính quyền tỉnh Phú Khánh; Ngày 26-3-1979, sau khi tìm được trên đỉnh núi Dốc Gạo, ông Bo Bo Ren tiếp tục trao tặng Bộ đàn đá Khánh Sơn B (gồm 7 thanh) cho chính quyền tỉnh Phú Khánh. Sau đó bộ đàn đá Khánh Sơn A và B được tỉnh Phú Khánh bàn giao cho Viện Nghiên cứu Âm nhạc Việt Nam để nghiên cứu. Ngày 12-9-1979, Hội đồng khoa học về đàn đá Khánh Sơn do nhạc sĩ Lưu Hữu Phước - Viện trưởng Viện Âm nhạc Việt Nam làm Chủ tịch đã công bố kết quả sơ bộ nghiên cứu: "Bộ đàn đá Khánh Sơn rất có giá trị về mặt âm nhạc học và có niên đại hàng ngàn năm (khoảng 3.000 - 4.000 năm). Âm thanh sắc, gọn, có cao độ rõ rệt, ngân dài; âm thanh trầm bổng, độ mạnh nhẹ, độ dài ngắn và màu sắc đặc biệt của âm. Bộ đàn đá Khánh Sơn là hiện vật đặc trưng gắn liền với đời sống văn hóa của đồng bào dân tộc miền núi tỉnh Khánh Hòa".

Bộ đàn đá Khánh Sơn A và B được giới thiệu, biểu diễn ở TP Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, sau đó đưa về tiếp tục nghiên cứu, sáng tác, bảo quản tại Phân viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam tại TP Hồ Chí Minh. Đến nay, có hơn 50 tác phẩm sáng tác thể nghiệm và dàn dựng thành tiết mục cho 2 bộ đàn đá Khánh Sơn cùng các đàn đá khác. Trong đó, đa số là tiết mục viết cho độc tấu, song tấu, tam tấu đàn đá có dàn nhạc dân tộc đệm; hoặc một số tiết mục đàn đá đệm cho đơn ca, tốp ca; một số tiết mục kết hợp giữa đàn đá với múa và vũ kịch múa...

Ngày 27-3-2023, thực hiện chỉ đạo của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, tại Phân viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam TPHCM, Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam đã tổ chức bàn giao bộ đàn đá Khánh Sơn A và B để tỉnh Khánh Hòa trực tiếp quản lý, phát huy giá trị.

Tại Bảo tàng tỉnh Khánh Hòa, Bộ đàn đá được trưng bày ở không gian trung tâm, các thanh đá phía dưới đều có ký hiệu. Thanh dài nhất đo được 1,1 m; thanh ngắn nhất 0,45 mét.

Khuê Việt Trường