Cả Trung Quốc và Ấn Độ đang theo dõi sát sao các sự kiện ở Sri Lanka để xem cuộc khủng hoảng hiến pháp của đất nước này có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc đua lớn hơn giữa hai nước: cuộc đua ảnh hưởng ở khu vực Ấn Độ Dương.

Cuộc khủng hoảng chính trị ở quốc đảo bùng nổ vào cuối ngày 26-10 khi Tổng thống Sri Lanka Maithripala Sirisena bổ nhiệm người tiền nhiệm Mahinda Rajapaksa làm Thủ tướng, sau khi bất ngờ tuyên bố sa thải thủ tướng đương nhiệm Ranil Wickremesinghe. Vấn đề là, ông Wickremesinghe khẳng định vẫn là thủ tướng và yêu cầu cuộc bỏ phiếu trong Quốc hội để chứng minh ông vẫn được đa số ủng hộ. Nhưng Tổng thống sau đó tuyên bố đóng cửa Quốc hội, ngăn chặn một cuộc bỏ phiếu nhằm quyết định ai là người nắm giữ đa số trong Quốc hội gồm 225 thành viên này. Giờ đây, trước áp lực từ mọi phía, Tổng thống Sirisena đồng ý mở cửa Quốc hội trở lại vào ngày 7-11. Và cả hai nhân vật này sẽ đối mặt trong một cuộc bỏ phiếu Quốc hội có thể diễn ra trong ngày này.

Sở dĩ Bắc Kinh rất quan tâm đến tình hình ở Sri Lanka là do các khoản đầu tư của Trung Quốc vào một cảng mới trên bờ biển phía nam của nước này, một sân bay mới và đường sắt mới và nhiều dự án khác khiến Colombo mắc nợ nhiều tỷ USD. Chuông báo động cũng vang lên vào năm 2014, khi tàu ngầm của Trung Quốc cập cảng Colombo. Việc ông Rajapaksa không còn nắm quyền làm dấy lên hy vọng về dân chủ và cải thiện nhân quyền ở Sri Lanka. Đối với nhiều người ở Mỹ và Ấn Độ, nó cũng được xem là cơ hội để chống lại ảnh hưởng của Bắc Kinh ở một quốc gia được coi là “sân sau của New Delhi”, trong đó chính phủ của Tổng thống Sirisena mới lên nắm quyền “cam kết sẽ xem xét lại và sửa đổi một số thỏa thuận mà ông Rajapaksa đã ký kết với Trung Quốc”.

Tuy nhiên, Colombo cuối cùng buộc phải đàm phán lại chứ không hủy bỏ một số dự án do đang gặp khó khăn kinh tế. Đấu tranh để trả nợ, năm 2017, Sri Lanka chuyển sang cho các Cty quốc doanh Trung Quốc thuê cảng mà chính phủ Bắc Kinh đầu tư ở miền Nam. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, Colombo cũng “làm một số việc rất tốt để giải quyết một số mối lo ngại của Ấn Độ về hoạt động của Trung Quốc tại Sri Lanka và thực sự cải thiện đáng kể hợp tác với Mỹ trong vài năm qua.

Nhưng với việc Tổng thống Sirisena bất ngờ quay ngược lại ủng hộ người tiền nhiệm Rajapaksa, câu hỏi đặt ra là điều gì xảy ra? Liệu Trung Quốc có ở thế thượng phong nếu ông Rajapaksa thay thế ông Wickremesinghe lên nắm quyền thủ tướng? Nó có thể không đơn giản như vậy. Mọi người vẫn có xu hướng mô tả ông Rajapaksa có tư tưởng chống Ấn Độ, ủng hộ Trung Quốc và ông Wickremesinghe thì ngược lại. nhưng họ không nghĩ, thời thế có thể thay đổi. Điều đó có thể được minh chứng qua chuyến thăm New Delhi gần đây của ông Rajapaksa.

Ấn Độ rõ ràng lo ngại về mức độ ảnh hưởng và hoạt động của Trung Quốc trong nhiệm kỳ cuối cùng của Tổng thống Rajapaksa. Nhưng có khả năng, Trung Quốc, với cơ sở tài chính, chỉ muốn đầu tư ở bất cứ nơi đâu họ thấy có lợi. Điều này đúng cả với Maldives, Nepal, Bangladesh hay Sri Lanka.

THANH VĂN