Cuộc điều tra luận tội Tổng thống Donald Trump đang làm chấn động Washington hiện nay không phải chứng kiến lần đầu tiên Ukraine trở thành trung tâm của các vụ bê bối chính trị của Mỹ.

Tổng thống Mỹ Trump bị cáo buộc ép người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky điều tra cựu Phó Tổng thống Joe Biden (giữa), và con trai ông Hunter Biden (trái).

Ukraine là từ có nghĩa là “vùng biên giới”. Và kể từ khi Liên Xô sụp đổ năm 1991, nước này đã trở thành biên giới của cuộc đụng độ giữa Đông và Tây. Ukraine bị kẹp giữa Nga và Liên minh Châu Âu (EU). Không giống như Ba Lan hay Hungary, Ukraine chưa gia nhập NATO cũng như chưa trở thành thành viên của EU. Và là một trong những quốc gia nghèo nhất Châu Âu, Ukraine là nước nhận được sự trợ giúp lớn của Mỹ: Từ năm 1992, năm độc lập đầu tiên, Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ đã đóng góp hơn 3 tỷ USD hỗ trợ phát triển cho Ukraine.

Tại sao việc ổn định một quốc gia ở rìa Châu Âu lại là ưu tiên hàng đầu của Washington? Sự sụp đổ của Liên Xô tạo ra một cơn ác mộng tiềm tàng cho các nhà hoạch định chính sách: Một quốc gia độc lập vừa xuất hiện trên bản đồ chưa lâu, sau khi kế thừa một phần kho vũ khí hạt nhân của Liên Xô, đã trở thành kho chứa vũ khí hạt nhân lớn thứ ba trên thế giới.

Sự nghi ngờ của Điện Kremlin

Năm 1994, Mỹ, cùng với Anh, Nga và Ukraine, đã ký một bản ghi nhớ cung cấp cho Kiev những đảm bảo an ninh, cam kết bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine. Đổi lại, Ukraine sẽ từ bỏ vũ khí hạt nhân.

Sự bảo đảm đó đã được Nga thực hiện một cách thận trọng. Điện Kremlin đã theo dõi với sự nghi ngờ khi NATO mở rộng về phía đông, bao gồm các quốc gia Baltic, từng nằm dưới sự quản lý của lực lượng Liên Xô. Đối với Tổng thống Nga Vladimir Putin, khát vọng nghiêng về phía Tây của Ukraine là không thể chấp nhận được: Mỹ, trong thế giới quan hoang tưởng của mình, đã kéo cuộc cách mạng dân chủ năm 2014 của Ukraine. Theo sau sự lật đổ của tổng thống thân Nga Viktor Yanukovych, Moscow đã sáp nhập bán đảo Crimea. Mỹ và các đồng minh đã áp đặt các lệnh trừng phạt trên diện rộng đối với Nga sau động thái sáp nhập Crimea và vì sự ủng hộ của Moscow đối với phe ly khai ở miền đông Ukraine. Mỹ cũng tăng cường hỗ trợ an ninh cho Kiev, mặc dù chính quyền cựu Tổng thống Obama khi đó đã ngừng cung cấp viện trợ gây chết người cho Ukraine.

Chính sách này bị cố Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa John McCain chỉ trích là không thỏa đáng vào năm 2015. Nhưng trong cuộc đua tổng thống năm 2016, đảng Cộng hòa dường như cũng dao động khi chiến dịch tranh cử của ông Trump đã thay đổi ngôn ngữ trong cương lĩnh của đảng nhằm thực hiện việc chính phủ Mỹ gửi vũ khí gây chết người đến Ukraine và củng cố các nỗ lực chống tham nhũng của Kiev.

Manafort

Hội nghị năm 2016 của đảng Cộng hòa đã làm nổi bật mối quan hệ tài chính của chủ tịch chiến dịch tranh cử của ông Trump, ông Paul Manafort, với Ukraine. Ông Manafort từng làm cố vấn chính trị cho cựu Tổng thống Ukraine Yanukovych và đảng cầm quyền thân Nga của ông này. Ông Yanukovych đã chạy trốn khỏi đất nước sau các cuộc biểu tình bạo lực trên đường phố vào năm 2014.

Ông Manafort hiện đang ngồi tù sau khi bị kết án vào đầu năm nay vì tội gian lận thuế, che giấu tài khoản ngân hàng nước ngoài và lừa đảo hai ngân hàng để vay hơn 4 triệu USD. Câu chuyện về ông Manafort cho thấy, số tiền mờ ám dường như có liên quan đến Ukraine. Vào năm 2016, nhà lập pháp Ukraine Sergii Leshchenko đã công khai “sổ cái đen” gồm một danh sách các khoản thanh toán bí mật từng được thực hiện bởi đảng của ông Yanukovych cho ông Manafort và những người khác.

“Sổ cái đen” cũng liên quan đến vụ bê bối mới nhất: Trong năm qua, ông Rudy Giuliani, luật sư riêng của ông Trump, đã công bố bài viết phản biện công phu về sự can thiệp của nước ngoài vào cuộc bầu cử năm 2016, cho rằng tất cả có thể được phát hiện trong các thỏa thuận của đảng Dân chủ ở Ukraine. Ông Giuliani tuyên bố rằng, ông Leshchenko, cố vấn chiến dịch tranh cử của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, đã can thiệp vào cuộc bầu cử năm 2016 của Mỹ, một tuyên bố mà ông Leshchenko cho biết đã bị bác bỏ hồi tháng 7 trong một phán quyết của tòa án hành chính Ukraine.

Ông Giuliani cũng đang tham gia vào một câu chuyện khác liên quan đến Ukraine: thúc đẩy điều tra cựu Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden và con trai Hunter Biden, người nằm trong hội đồng quản trị của Cty khí đốt tự nhiên Ukraine, Burisma. Hieejnk chưa có bằng chứng nào về việc làm sai trái của ông Joe Biden hay ông Hunter Biden.

Những lùm xùm trong quá khứ

Chính quyền Tổng thống Trump phê duyệt việc cung cấp vũ khí gây chết người cho Ukraine, bao gồm cả tên lửa chống tăng Javelin, thứ mà Kiev tìm kiếm từ lâu. Nhưng Washington lại hoãn gói viện trợ quân sự 400 triệu USD cho Kiev hiện là tâm điểm của một tố cáo dẫn đến cuộc điều tra luận tội Tổng thống Trump. Hiện, vẫn còn nhiều nghi vấn về cuộc điện đàm hôm 25-7 giữa ông Trump và ông Zelensky khi ông Trump ép ông Zelensky điều tra ông Joe Biden.

Đây không phải là lần đầu tiên một tổng thống Mỹ dính bê bối với Ukraine. Vào ngày 1-8-1991, Tổng thống khi đó là George H.W. Bush đã có bài phát biểu trước Quốc hội Ukraine, khi đó là một phần của Liên Xô. Trong bài phát biểu của mình, ông Bush đã cảnh báo chống lại “chủ nghĩa dân tộc tự sát”. Vào thời điểm đó, các nước cộng hòa thuộc Liên Xô đang kêu gọi giành độc lập và chính quyền Bush lo ngại nguy cơ bạo lực khi một siêu cường hạt nhân như Liên Xô tan vỡ.

Nhận định như vậy có vẻ đã đúng vào thời điểm đó. Xung đột sắc tộc đã xé tan Nam Tư, và tại Liên Xô, cuộc chiến giữa người Armenia và Azeris trên vùng núi Nagorno-Karabakh vẫn tiếp diễn. Nhưng ông Bush đã hiểu sai mong muốn của người dân Ukraine về chế độ nhà nước. Trong vòng vài tuần, Quốc hội Ukraine tuyên bố độc lập. Cuối năm đó, người dân Ukraine đã bỏ phiếu áp đảo trong cuộc trưng cầu dân ý về việc rút khỏi Liên Xô. Nhìn lại lịch sử để thấy rằng sự chỉ trích những bình luận của ông Bush về Kiev dường như khá lạ lùng so với tranh cãi chính trị hiện đang tấn công Washington. Và cơn bão này có thể sẽ lại “nhấn chìm” Ukraine trong những rắc rối mới.

AN BÌNH