Dù mới bắt đầu vào mùa khô nhưng các huyện phía Đông, Đông Nam tỉnh Gia Lai đang đối mặt với nguy cơ một đợt hạn hán nghiêm trọng. Hồ thủy điện An Khê – Ka Nak, một trong những hồ thủy điện lớn ở Tây Nguyên đã và đang cạn kiệt nguồn nước xuống mức kỷ lục trong nhiều năm qua. Hàng chục nghìn héc-ta mía bị ảnh hưởng nghiêm trọng, ước tính thiệt hại hàng trăm tỷ đồng.

Mực nước tại hồ thủy điện Ka Nak (H. Kbang) đầu nguồn sông Ba xuống thấp kỷ lục với khoảng 22m, hiện chỉ còn khoảng 10% lượng nước so với dung tích bình thường.

Nông sản quắt queo trên đồng

Dù không phải là loại cây trồng cần nước thiết yếu nhưng người trồng mía ở khu vực các huyện, thị phía Đông của tỉnh Gia Lai như Đăk Pơ, An Khê, Kbang và Kông Chro đầy lo lắng khi đối mặt với tình trạng hán hạn từ nhiều tháng qua. Nhiều huyện, thị khu vực này vài tháng qua không có mưa. Theo thống kê, lượng mưa ở khu vực này chỉ đạt xấp xỉ khoảng 60% so với nhiều năm khiến ảnh hưởng đến giai đoạn đẻ nhánh, vươn lá của cây mía. Năng suất mía sụt giảm đến nghiêm trọng. Nhà máy đường An Khê cũng đối mặt với những khó khăn khi niên vụ mía năm nay khó đạt được kế hoạch đề ra.

Ông Nguyễn Hoàng Phước - Phó giám đốc Nhà máy đường An Khê cho biết: đây là nhà máy đường có công suất lớn nhất Việt Nam với mức tiêu thụ 16.000 tấn mía/ngày. Thế nhưng, hiện tại nhà máy đang đối mặt với nỗi lo khi niên vụ mía này sẽ không đủ mía để ép vì năng suất sụt giảm nghiêm trọng. Điều lo ngại là hàng nghìn nông dân trồng mía cũng bị lỗ hoặc thu nhập sụt giảm. “Khu vực các huyện, thị phía Đông của tỉnh Gia Lai này có 30.000ha mía, là vùng nguyên liệu chủ yếu của nhà máy đường. Theo thống kê sơ bộ, sản lượng mía toàn vùng giảm năng suất từ 25-30%, tương đương 450.000-500.000 tấn mía. Do khô hạn kéo dài khiến cây mía sinh trưởng kém, nhiều diện tích đạt từ 80-100 tấn/ha thì năm nay chỉ còn khoảng 60-75 tấn/ha. Với giá mía mua tại nhà máy hiện nay là 800 ngàn đồng/tấn mía cây, con số giảm như trên cho thấy nông dân đã mất hàng trăm tỷ đồng”.

Có mặt tại cánh đồng mía xã Kong Lơng Khơng (H. Kbang) đang vào mùa thu hoạch nhưng gương mặt của ông Đinh A Lếch (làng Dap, xã Kông Lơng Khơng) vẫn nặng trĩu. Ông Lếch cho hay: “Những hộ chúng tôi tập hợp nhau làm cánh đồng mẫu lớn trồng 55 ha mía. Do nắng hạn kéo dài quá nên năng suất mùa này được trên dưới 70 tấn/ha, giảm trên 10 tấn mía/ha. Anh thấy đấy, mía mọi năm cao khoảng 2m nhưng năm nay chỉ lúp xúp chưa qua tới đầu người. May khu vực này đường vận chuyển thuận tiện, tiết kiệm được nhân công, chi phí nên mía bán tại chân ruộng được giá so với các vùng khác, hơn 420.000 đồng/tấn. Có lời nhưng không cao so với các niên vụ trước, phần vì giá thu mua giảm do giá đường giảm và năng suất giảm. Nếu không gặp hạn, năng suất đạt sẽ ổn hơn cho nông dân”.

Ông Trần Trung Thành - Phó giám đốc Đài Khí tượng Thủy văn Khu vực Tây Nguyên lý giải về nguyên nhân này: “Mùa mưa 2018, các huyện, thị phía Đông, Đông Nam tỉnh Gia Lai, trên lưu vực sông Ba thì lượng mưa rất thấp, mùa mưa qua lượng mưa rất ít, tổng kết cuối mùa mưa thì lượng mưa chỉ đạt xấp xỉ khoảng 60% so với nhiều năm mà đặc biệt vùng này không có lũ như mọi năm, mực nước cao nhất chỉ ở mức báo động 1”. Thế nên, hàng chục héc-ta mía đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Để đối phó với tình trạng hạn hán hiện nay, nông dân đã có nhiều biện pháp khắc phục như cày sâu để chống hạn, đưa phương tiện cơ giới vào quá trình sản xuất để giảm giá thành hoặc chuyển sang trồng các loại cây trồng khác.

Nguồn nước sông Ba đang xuống thấp đe dọa nghiêm trọng đến tình hình hạn hán sẽ xảy ra khốc liệt hơn tại các huyện, thị phía Đông, Đông Nam tỉnh Gia Lai.

Thiếu nước bên hồ thủy điện

Cũng vì lượng mưa ít, nắng nóng kéo dài khiến các nguồn nước bổ sung vào dòng sông Ba đổ về hồ chứa thủy điện Ka Nak – đầu nguồn con sông Ba cũng bị hao hụt. Dù đây là một trong những hồ thủy điện có dung tích lớn ở Tây Nguyên nhưng đang rơi vào tình trạng khô hạn đến mức kỷ lục. Trao đổi với PV, ông Đỗ Đức Hoài, Phó giám đốc Cty thủy điện An Khê – Ka Nak cho hay: “Hiện nay, hồ Ka Nak chỉ còn khoảng 10% lượng nước so với dung tích bình thường, hiện chỉ có khoảng 20 triệu -30 triệu m3 nước trong khi dung tích bình thường đạt 290-300 triệu m3. Thế nhưng, với tình trạng nắng hạn kéo dài như thời gian qua, lượng nước trong hồ chắc còn xuống hơn nữa. Nhà máy An Khê (13MW) đã dừng việc phát điện từ đầu tháng 1-2019 để đảm bảo quy trình mực nước đạt 427m tại hồ chứa An Khê nhằm phục vụ nguồn nước sinh hoạt cho nhà máy nước Sài Gòn - An Khê và xả về hạ du. Riêng tại thủy điện Ka Nak (160MW), từ đầu năm 2019 đến nay chỉ phát điện cầm chừng, tính ra chỉ đạt 10-15% công suất thiết kế”.

Đồng thời, phía Nhà máy thực hiện ý kiến chỉ đạo của Bộ Tài nguyên và Môi trường về việc vận hành tiết kiệm nước một cách tối đa nhằm dành nước phục vụ cho dân sinh vào mùa khô 2019 trên địa bàn Tây Nguyên. Theo đó, tại khu vực hồ An Khê luôn xả nước về hạ du sông Ba không dưới 4m3/s. “Tuy nhiên, lưu lượng nước về chứa rất xấu, với tình hình nắng hạn thế này có khi cả 2 hồ chứa không trụ nổi việc xả nước về hạ lưu hết mùa khô này”, ông Hoài cho biết thêm.

Cũng vì lưu lượng nước tại 2 hồ chứa trên xuống thấp đã ảnh hưởng đến việc cung cấp nước sinh hoạt cho hơn 6.000 hộ dân tại 3 xã của H. Đăk Pơ và TX An Khê. Đơn vị cung cấp nước là Cty CP nước Sài Gòn – An Khê (đóng tại TX An Khê) phải tạm ngưng cung cấp nước do mực nước lòng hồ thủy điện An Khê xuống quá thấp. Mực nước vào ngày 23-1 ở cao trình +425,50 trong khi cao trình nhà máy nước cần phải từ +427. Trước sự việc trên, UBND tỉnh Gia Lai đã có công văn yêu cầu Cty thủy điện An Khê – Kanak vận hành hồ chứa An Khê, Ka Nak nhằm đảm bảo cho Cty CP nước Sài Gòn – An Khê phục vụ nhu cầu sử dụng nước của người dân trên địa bàn.

Hiện nay, tại Gia Lai cũng như khu vực các tỉnh Tây Nguyên chỉ mới bắt đầu vào cao điểm mùa khô nhưng tình hình thiếu nước đã ảnh hưởng lớn đến đời sống, sản xuất của người dân. Ông Trần Trung Thành, cho biết thêm: “Chúng ta đang chịu ảnh hưởng của El Nino với xác suất 70 – 75%. Như vậy các tháng tới đây, lượng mưa trái mùa sẽ ít hơn so với quy luật. Lo ngại hơn, mùa mưa 2019 tại tỉnh Gia Lai sẽ đến muộn hơn chút ít so với quy luật nhiều năm. Theo quy luật, mùa mưa tại phía Tây tỉnh Gia Lai vào tháng 5, phía Đông vào khoảng tháng 6 nhưng năm nay dự báo sẽ chậm hơn khoảng nữa tháng so với quy luật. Như vậy, các huyện, thị phía Đông, Đông Nam tỉnh từ nay đến giữa tháng 6 mới có mưa, dự báo khu vực này sẽ là tâm điểm về thiếu nước, khô hạn năm nay”.

MINH TÂN