Công nghệ thông tin hiện nay phát triển như vũ bão. Sự lan truyền thông tin nhanh chóng mặt. Người làm báo tất nhiên hưởng lợi bởi xu thế này. Nhưng thách thức, áp lực với họ cũng không hề ít.

Trước kia, vào những năm khi chưa có mạng Internet và tất nhiên là chưa có mạng xã hội (MXH) thì có khi phải 1 đến 2 ngày, thậm chí là lâu hơn nữa, thông tin về một vấn đề, sự kiện gì đó mới đến được độc giả. Ngày nay thì đã khác xa. Thông tin lan truyền với tốc độ tính bằng giây trên nền tảng 3G, 4G rồi sắp tới đây là 5G. Trong bối cảnh đó, những người làm báo có nhiều cơ hội để khai thác thông tin một cách nhanh nhất.

Thử làm một so sánh giữa báo chính thống và MXH, phổ biến hiện nay là facebook, theo một số liệu thống kê thì hiện nay ở nước ta đã có đến hơn 50 triệu người sử dụng MXH này không phân biệt tuổi tác, giới tính, nghề nghiệp. Mặc dù chỉ là một phương tiện truyền thông mang tính phổ thông nhưng nó cũng “dính dáng” nhiều đến yếu tố báo chí, vì bản chất của nó cũng là phản ánh thông tin, chuyển tải thông tin có thể nói “thượng vàng hạ cám” về đời sống xã hội, những gì tốt - xấu, hay - dở xảy ra hàng ngày trong đời sống xã hội đều được thể hiện trên MXH và được kết nối, lan truyền với tốc độ chóng mặt, nhất là nó không được kiểm duyệt, kiểm chứng của một tổ chức hay cơ quan quản lý nào thì sự “phức tạp” về nội dung của nó là điều không tránh khỏi.

Về báo chí, điều làm cho dư luận yên tâm và tin tưởng là độ tin cậy, gắn với trách nhiệm, lương tri người cầm bút - điều mà MXH không thể nào đảm bảo được. Để đáp ứng được nhu cầu thông tin của độc giả, các cơ quan báo chí đã tăng cường thêm các loại hình truyền thông bên cạnh báo giấy, báo hình mang tính truyền thống, hay nói một cách “chuyên môn” là truyền thông đa phương tiện để mang đến cho người đọc, người xem một cách nhanh nhất những thông tin cần thiết.

Cùng với việc đảm bảo tính thời sự, tính trung thực của thông tin thì đi kèm đó là sự nhạy bén, năng động của những người làm báo. Họ không những giỏi về chuyện viết lách mà còn biết cách chụp 1 tấm ảnh đẹp, biết cách ghi âm và biết khai thác thông tin một cách có chọn lọc từ MXH. Cần tránh tình trạng lấy tin thiếu kiểm chứng do thông tin do những nick ảo (clone) đưa lên để vu khống, nói xấu, thậm chí xuyên tạc hoạt động một số cơ quan, tổ chức, cá nhân đơn vị hay cá nhân nào đó vì động cơ không trong sáng, hoặc đơn giản chỉ để câu like, câu view, muốn được “nổi tiếng”. Thực tế là đã có một số cơ quan báo chí cử phóng viên chuyên trách “thường trực” các trang MXH có lượt truy cập nhiều, nhất là các fanpage có uy tín, có lượng thông tin phong phú. Đây là cái “kho thông tin” mà nếu biết khai thác sẽ giúp cho người làm báo có thêm chất liệu dồi dào để làm tin viết bài, tất nhiên đi kèm đó là phải có sự kiểm chứng, xác minh tính chính xác, chính thống của thông tin để đảm bảo tính trung thực, khách quan  và trên hết là uy tín, “thương hiệu” của mỗi tờ báo.

Bên cạnh đó, cũng cần quan tâm đến tính tích cực của MXH khi các thành viên của trang mạng nào đó hay cá nhân mỗi công dân đăng lại những thông tin trên báo chí chính thống trên trang cá nhân hoặc fanpage, góp phần lan tỏa, truyền tải những thông tin tích cực, những tấm gương người tốt việc tốt, những bài viết hay, bài phản biện có tính xây dựng, có tác dụng giáo dục đến với đông đảo cộng đồng trên MXH, góp phần tuyên truyền chủ trương, đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước đến với đông đảo nhân dân, chống lại những luận điệu xuyên tạc, phá hoại, phản động của các thế lực thù địch và các phần tử cơ hội, bất mãn chính trị...

Trong bối cảnh bùng nổ thông tin hiện nay, không thể làm báo theo cách “truyền thống” nữa vì sự cạnh tranh về thông tin là rất khốc liệt, nếu không bắt kịp sẽ tụt hậu và lạc hậu ngay. Điều đó đòi hỏi những người làm báo phải thường xuyên nâng cao nghiệp vụ, kỹ năng về truyền thông để bắt kịp với xu thế của thời đại 4.0. Một góc độ nào đó cũng cần quan tâm đến kỹ năng khai thác thông tin trên truyền thông xã hội, mà MXH là một ví dụ, một cách có chọn lọc, biết “gạn đục khơi trong” để khai thác nguồn thông tin phục vụ cho tin, bài của mình, góp phần nâng cao uy tín của tờ báo mà mình phục vụ, cộng tác. Nên xem MXH là một phần không thể tách rời trong quy trình sản xuất của các cơ quan báo chí cũng như cá nhân các nhà báo. Để tồn tại và phát triển, cơ quan báo chí không thể làm ngơ các nền tảng này, bởi chúng không chỉ giúp các tòa soạn tiếp cận nhiều độc giả, phát triển một cách làm báo mới là làm báo với sự tham gia của cộng đồng, một xu thế hiện nay của báo chí toàn cầu.

DÂN HÙNG