Huế là quê hương của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn (1939-2001). Bởi vậy, dù sinh ra ở Đắk Lắk nhưng từ 4 tuổi, ông đã theo gia đình ra Huế sinh sống. Nhà văn Nguyễn Xuân Hoàng nhận định: "Những năm tháng tuổi thơ ở Huế là những năm tháng đẹp nhất trong cuộc đời của Trịnh. Ông sống giữa tình yêu thương của gia đình, hít thở thiên nhiên Huế vàng son và thơ mộng...". Sau đó ông vào Sài Gòn theo học triết học trường Tây Lyceé Jean Jacques Rousseau Sài Gòn và tốt nghiệp tú tài tại đây. Tiếp đó ông theo học chuyên ngành Tâm lý giáo dục trẻ em trường Sư phạm Quy Nhơn tỉnh Bình Định (1962-1964) và theo nghề giáo tại tỉnh Lâm Đồng trong 3 năm (1964-1967) và tại tỉnh TT- Huế trong 2 năm (1973-1974).

Trịnh Công Sơn

Ngoài là một nhà giáo, nhạc sĩ, Trịnh Công Sơn còn là một trí thức đấu tranh tích cực cho phong trào hòa bình tại miền Nam. Năm 1968, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã gặp những anh bộ đội Cụ Hồ trong 26 ngày đêm Cách mạng giải phóng Huế. Theo đạo diễn Lê Phong Lan, đạo diễn 12 tập phim tài liệu "Mậu Thân 1968" phát trên VTV1 năm 2013, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn cho biết quân đội cách mạng vô cùng nghiêm túc, kỷ luật và đã để lại ấn tượng mạnh mẽ trong ông. Bởi thế, vào năm 1970, ông đã tham gia phong trào Tự quyết với Ngô Kha, Trần Viết Ngạc, Lê Khắc Cầm, Chu Sơn và Thái Ngọc San. Trong một bài viết của nhà nghiên cứu Huế Nguyễn Đắc Xuân, ông Lê Khắc Cầm, một trí thức là cơ sở của Thành ủy Huế, nhớ lại: "Anh Sơn biết tôi là cơ sở của Thành ủy...  Chúng tôi trong đó có Trịnh Công Sơn đọc rất nhiều sách báo từ chiến khu gửi vào và đặc biệt đêm nào cũng ôm cái radio nghe đài Hà Nội với sự ngưỡng mộ Cách mạng".

Trong hàng trăm ca khúc của Trịnh Công Sơn, ít người nghe thấy từ "Huế", nhưng trong từng nốt nhạc của Trịnh thể hiện một sự mượt mà, sang trọng, sâu lắng rất riêng biệt và rất Huế. Trong hơi thở của mỗi bản nhạc đều ẩn náu một nỗi buồn của Huế. Huế trong sự réo rắt. Huế trong sự rã rời. Huế trong những âm thanh huyền ảo về đêm. Huế trong những buổi sớm mai yên lặng. Huế trong sự thánh thót diệu kỳ mùa xuân... và có những điều không diễn tả nỗi thành lời chỉ người Huế mới hiểu. Huế có trong "ướt mi" đến "Diễm xưa". Huế trong "Hạ trắng", "Biển nhớ", Huế trong "Cát bụi - tình xa", trong "khói trời mênh mông", "Đêm thấy ta là thác đổ", trong "Một cõi đi về" trong "Dấu chân địa đàng", trong "phôi pha", trong "lời thiên thu gọi"...

Công viên Trịnh Công Sơn ở Huế.

 Nhiều người hỏi vì sao trong lời ca của Trịnh Công Sơn không có từ "Huế" nào. Đúng, không có nhưng nó là Huế đấy: chẳng Huế sao được khi mà "chiều một mình qua phố âm thầm nhớ tên em" (Chiều Một Mình Qua Phố). Chỉ có Huế người ta mới nói "qua phố" (Qua sông để đến phố), bởi Huế chỉ có hai con đường được gọi là phố. "Gió ơi gió ơi bay lên để bụi đường cay lòng mắt" buồn quá, muốn khóc mà khóc không nổi - Huế đấy! "Em đi về chiều mưa ướt áo, đường phượng bay mù quên lối về" - cũng Huế đấy!... Tất cả đều là Huế. Nhiều, nhiều lắm, không thể kể hết những hàng cây, con đường, góc phố của Huế trong lời ca của Trịnh Công Sơn.

Trịnh Công Sơn với Huế như vậy, nên Huế với Trịnh Công Sơn cũng rất đậm tình. Ở Huế hiện đã có đường Trịnh Công Sơn, đã có Gác Trịnh ở đường Nguyễn Trường Tộ để tri ân người nhạc sĩ tài danh này. Về các chương trình âm nhạc, Huế đã có các chương trình âm nhạc Trịnh Công Sơn nằm trong khuôn khổ Festival Huế. Cách đây 2 năm, tại Festival Huế 2018, chương trình nghệ thuật "Vẽ nhạc Trịnh" đã khiến du khách thích thú. Nếu thành công, sắp tới Huế cũng sẽ có thêm Không gian Văn hóa Trịnh tại P. Thủy Biều, TP Huế. Mộ phần của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn cũng sẽ được dời từ TPHCM về Huế. Đặc biệt, những người hâm mộ nhạc sĩ Trịnh Công Sơn cũng đang mong đợi bộ phim "Em và Trịnh" do Galaxy sản xuất và phát hành dự kiến sẽ ra mắt khán giả vào ngày 1-4-2021 nhân kỷ niệm 20 năm ngày mất của ông.

Nguyễn Văn Toàn