Kỷ niệm thời thơ ấu - cuốn Hồi ký của con gái Hoàng Hoa Thám dịch từ nguyên bản viết tay bằng tiếng Pháp được coi là dịch phẩm cuối cùng của nhà thơ Hoàng Cầm vừa được NXB Khoa học xã hội ấn hành. Hoàng Hoa Thám tức Đề Thám, một trong những gương mặt quan trọng nhất của lịch sử Việt Nam trong cuộc xung đột với Pháp có một nguời con gái tên là Hoàng Thị Thế với một vận mệnh khác thường. Sinh ngày 31-3-1901 ở Phồn Xương, Hoàng Thị Thế được hứa hôn với một người con của hoàng đế Trung Hoa lúc lên ba. Tháng 6-1909, bà cùng mẹ bị người Pháp bắt. Lúc đầu được Bouchet nhận trông nom, sau giao cho nhà tư sản Nguyễn Hữu Thu ở Hải Phòng chăm sóc. Sau khi theo học trường Tây ở Bắc kỳ, bà bị đưa sang Pháp năm 1917. Bà được Albert Sarraut (Toàn quyền Đông Dương) nhận làm con nuôi và cho theo học ở trường nội trú Jeanne D'Arc  ở Biarritz. Bà lấy tên là Marie Beatrice Destham.

Năm 1925, học xong tú tài phần một, bà được đưa về Việt Nam làm thủ thư ở Phủ Thống sứ Bắc Kỳ. Năm 1927, bà được đưa trở lại Pháp. Trở lại Paris, Albert Sarraut giới thiệu bà như là công chúa. Tổng thống nước Cộng hòa Paul Doumer, trở thành người cha đỡ đầu và cấp cho bà một khoản trợ cấp gây nên nhiều tranh cãi. Năm 1930, bà bắt đầu đóng phim. Vai diễn đầu tiên là vai một công chúa Trung Hoa tên là Li-Ti trong phim La Lettre (Bức thư) do hãng Paramout sản xuất tại Paris. Năm 1931 bà kết hôn với ông Robert Bourgès - người Pháp gốc Bỉ, sinh được một con trai là Jean Marie Bourgès (1935), bà tiếp tục có các vai diễn trong các phim  La donna Bianca (1931),  Le secret de l'émeraude (1935).

Năm 1940 bà ly hôn. Năm 1959, bà được Tổng thống Ngô Đình Diệm, người kế nhiệm vua Bảo  Đại, mời về Sài Gòn. Trong một chuyến công cán sang Paris, người em dâu của tổng thống, bà Ngô Đình Nhu, định thuyết phục bà trở về, nhưng không có kết quả. Khoảng năm 1960-1961, bà quyết định trở về Hà Nội với sự giúp đỡ của Phan Kế Toại, Phó Thủ tướng nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, vì thấy đây là một lợi thế về chính trị với danh nghĩa Đề Thám. Ban đầu bà về sống ở Hà Bắc. Năm 1974, bà về Hà Nội và sống tại phòng 31, khu tập thể Văn chương...

Kỷ niệm thời thơ ấu được viết năm 1963 tại Hà Bắc (nay là Bắc Ninh và Bắc Giang). Đây là những dòng hồi ức chân thực về tuổi thơ về  sóng gió của gia đình, đánh dấu những giai đoạn đấu tranh và trốn tránh trong núi rừng Yên Thế. Dịch giả của Kỷ niệm thời thơ ấu là nhà thơ Hoàng Cầm, với bút danh  Lê Kỳ Anh. Ông được biết đến nhiều hơn cả trong lĩnh vực thơ ca với những bút danh như: Hoàng Cầm, Bằng Việt, Bằng Phi, Lê Thái. Tập hồi ký này đã được Ty Văn hóa Hà Bắc xuất bản lần đầu năm 1975.

Q.T