Hy vọng về một lệnh ngừng bắn do Nga làm trung gian giữa Armenia và Azerbaijan có thể tiếp tục tan biến vào ngày 11-10, khi cả hai bên cáo buộc bên kia pháo kích dữ dội vào các khu vực dân sự và leo thang căng thẳng nghiêm trọng hơn nữa sau 2 tuần xung đột ác liệt.

Lực lượng cứu hộ ở Azerbaijan tìm thấy một thi thể trong đống đổ nát do pháo kích từ Armenia vào thành phố lớn thứ hai của đất nước, Ganja. Ảnh: AFP

Cả Armenia và Azerbaijan đều cáo buộc lẫn nhau vi phạm thỏa thuận sau khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực từ trưa 10-10 (giờ địa phương). Bộ Ngoại giao Azerbaijan cho biết, cuộc pháo kích trong đêm của Armenia vào thành phố lớn thứ hai của họ, Ganja, đã khiến 7 người chết và 33 người bị thương, bao gồm cả trẻ em, chưa đầy 24 giờ sau khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực. Một nhà báo AFP tại thành phố đưa tin, các vụ nổ mới đã làm rung chuyển thủ phủ của khu vực tranh chấp Nagorny-Karabakh ngày 10-10. Những người cứu hộ đội mũ bảo hiểm màu đỏ đã đào bới đống mảnh vỡ bằng tay không để tìm kiếm dấu hiệu của những người sống sót. Họ tìm thấy một thi thể, sau đó đưa lên xe cứu thương trong khi một số cư dân kinh hoàng đứng nhìn và khóc. Một nhân chứng cho biết, họ bị đánh thức bởi một vụ nổ lớn san bằng toàn bộ dãy nhà vào đầu giờ sáng, khiến 9 căn hộ bị phá hủy. Cư dân Zagit Aliyev, 68 tuổi, cho biết: “Mọi thứ tôi làm việc cả đời đều đã bị phá hủy”.

Trong khi đó, theo Bộ Quốc phòng Armenia, các lực lượng Azerbaijan mở một cuộc tấn công chỉ 5 phút sau khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực. Lãnh đạo của khu vực tranh chấp Nagorno-Karabakh, Arayik Harutyunyan, mô tả tình hình là “ổn hơn” trong ngày 11-10 nhưng cảnh báo, thỏa thuận ngừng bắn là bấp bênh. Một nhà báo AFP ở thủ đô hành chính Stepanakert, nơi đã phải hứng chịu các vụ đánh bom nặng nề kể từ khi giao tranh nổ ra với nhiều hố sâu hun hút do bom và vật liệu chưa nổ, cho biết, họ đã nghe thấy những tiếng nổ lớn suốt đêm. Phát ngôn viên của lãnh đạo vùng Nagorno-Karabakh, ông Vahram Poghosyan cho biết, vụ pháo kích qua đêm vào Stepanakert là “sự thiếu tôn trọng các thỏa thuận đã đạt được ở Moscow”, đồng thời kêu gọi cộng đồng quốc tế công nhận nền độc lập của khu vực này như một cách để chấm dứt xung đột.

Việc Armenia và Azerbaijan liên tục bác bỏ cáo buộc vi phạm lệnh ngừng bắn, dẫn tới bùng nổ cuộc khẩu chiến giữa hai bên. Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev phát biểu trên hãng tin RBC của Nga rằng: “Chúng tôi sẽ theo đuổi đến cùng để nhận những gì vốn thuộc về mình”. Trong khi đó, Nga – quốc gia đứng trung gian cho thỏa thuận ngừng bắn lần này – chưa có bất kỳ tuyên bố gì về những động thái mới nhất này.

Trong cuộc tham vấn tổ chức ngày 9-10 tại Moscow theo sáng kiến của Nga, Azerbaijan và Armenia đã đồng ý ngừng bắn vì mục đích nhân đạo nhằm trao đổi tù binh và thi thể những người thiệt mạng.  Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov trước đó cho biết Armenia và Azerbaijan còn nhất trí đàm phán về việc giải quyết cuộc xung đột, với sự trung gian của Nhóm Minsk (do Pháp, Nga và Mỹ đồng chủ tịch) thuộc Tổ chức An ninh và Hợp tác Châu Âu (OSCE).

Nhiều quốc gia và tổ chức ngay lập tức hoan nghênh thỏa thuận này. Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia ủng hộ Azerbaijan, hoan nghênh thỏa thuận ngừng bắn nhưng nói rằng cần đạt thêm nhiều thứ nữa. Chủ tịch đương nhiệm của OSCE, Thủ tướng Albania, Edi Rama hoan nghênh vai trò của Nga trong việc tổ chức những cuộc đàm phán giữa ngoại trưởng hai nước Armenia và Azerbaijan để đi đến thỏa thuận ngừng bắn ở Nagorny-Karabakh. Chủ tịch OSCE nhấn mạnh ý nghĩa của lệnh ngừng bắn nhân đạo để trao đổi tù binh chiến tranh, những người bị giam giữ, cũng như thi thể của những người thiệt mạng.

Khu vực Nagorny-Karabakh nằm sâu trong lãnh thổ phía tây nam của Azerbaijan, nhưng có đa số dân cư là người gốc Armenia sinh sống và muốn sáp nhập vùng này vào Armenia. Điều này châm ngòi cho những tranh chấp chủ quyền giữa hai nước, mà đỉnh điểm là cuộc chiến tranh kéo dài từ tháng 2-1988 đến   5-1994, khiến khoảng 30.000 người thiệt mạng. Căng thẳng tái bùng phát từ sáng 27-9 vừa qua sau khi nổ ra các vụ đụng độ ác liệt giữa hai bên, đến nay đã khiến hàng trăm người thiệt mạng.

KHẢ ANH