Theo lãnh đạo UBND xã Quế Cường, do không có nghĩa trang nhân dân nên những năm qua, việc chôn cất người chết tại xã phải thực hiện trên những khu vực gò đồi, triền núi nằm rải rác ở các thôn rất khó khăn, không đảm bảo vệ sinh môi trường và ảnh hưởng đến mạch nước ngầm, đặc biệt là không đạt tiêu chí về xây dựng xã nông thôn mới… Ngày 10-5-2016, UBND xã Quế Cường lập tờ trình đề nghị UBND H. Quế Sơn thẩm định và phê duyệt chủ trương đầu tư dự án (DA) nghĩa trang nhân dân Nổng Tranh tại địa bàn thôn Phú Cường 1. Sau khi Phòng Tài chính- Kế hoạch H. Quế Sơn có báo cáo thẩm định, ngày 6-6-2016, UBND H. Quế Sơn có Quyết định số 523/QĐ-UBND về việc phê duyệt chủ trương đầu tư dự án nghĩa trang nhân dân Nổng Tranh. Đến ngày 7-3-2017, UBND H. Quế Sơn ban hành Quyết định số 189/QĐ-UBND về việc phê duyệt Báo cáo kinh tế - kỹ thuật xây dựng dự án này.

Theo đó, dự án có quy mô trên 10ha đất thuộc khu vực đồi núi thôn Phú Cường 1, do UBND xã Quế Cường làm chủ đầu tư, với tổng kinh phí dự toán xấp xỉ 10 tỷ đồng, bằng hình thức thu từ nguồn tận thu đất nguyên liệu trong quá trình san lấp mặt bằng và huy động các nguồn vốn khác. UBND H. Quế Sơn có biên bản thống nhất mức hỗ trợ lại cho ngân sách xã Quế Cường là hơn 10,6 tỷ đồng (quy từ 1.015.000m3 đất x 10.500 đồng/m3), từ việc khai thác tận thu đất dư thừa trong quá trình triển khai san lấp mặt bằng dự án nghĩa trang.

Ngày 16-10-2018, xét đề nghị của UBND H. Quế Sơn, UBND tỉnh Quảng Nam có Công văn số 5849/UBND-KTN thống nhất chủ trương cho Công ty TNHH MTV Xây dựng Quảng Phú (Cty Quảng Phú, đóng tại xã Quế Xuân 1, Quế Sơn) là đơn vị trúng thầu xây dựng nghĩa trang nhân dân Nổng Tranh, tiến hành lập các thủ tục liên quan về việc khai thác tận thu đất dư thừa tại DA. Công văn số 5849 nêu rõ: "Công văn này có hiệu lực trong vòng 12 tháng, kể từ ngày ký. Nếu quá thời hạn trên mà Cty Quảng Phú không hoàn thành việc lập hồ sơ, thủ tục đề nghị cấp giấy phép khai thác khoáng sản đất san lấp, xây dựng công trình tại khu vực nêu trên, nộp Sở Tài nguyên và Môi trường thì công văn này không còn hiệu lực". Vấn đề đặt ra là, trong khi UBND tỉnh chưa cho phép vận chuyển đất dư thừa tại nghĩa trang ra ngoài thì UBND xã Quế Cường đã ứng tiền của Cty Quảng Phú để đền bù giải tỏa cho dân vùng dự án bị ảnh hưởng.

Theo UBND xã Quế Cường, dự án này ảnh hưởng đến đất sản xuất lâm nghiệp và cây cối của 23 hộ dân ở địa phương với tổng số tiền phải bồi thường thiệt hại hơn 5 tỷ đồng, nhưng UBND xã chưa thể chi trả tiền bồi thường thiệt hại cho người dân vì không có nguồn kinh phí. Sau đó, việc chi trả bồi thường hoàn thành với tổng số tiền hơn 5,4 tỷ đồng. Trong đó, hơn 5 tỷ đồng là mức bồi thường thiệt hại được phê duyệt lúc ban đầu và gần 382,5 triệu đồng là lãi suất phát sinh trong thời gian chưa chi đền bù. Tổng số tiền Công ty Quảng Phú hỗ trợ ngân sách xã Quế Cường là hơn 10,6 tỷ đồng, dự kiến được khấu trừ vào tiền hỗ trợ ngân sách địa phương do Cty Quảng Phú nộp ngay khi được cấp phép và tiến hành khai thác tận thu đất dư thừa trong quá trình thực hiện dự án.

Câu hỏi đặt ra từ việc ứng tiền trước của doanh nghiệp, nếu UBND tỉnh không chấp nhận cho Cty Quảng Phú thi công thì địa phương lấy tiền đâu trả lại cho doanh nghiệp?. Lãnh đạo xã Quế Cường cho rằng, chắc là tỉnh sẽ đồng ý thôi…!?

Vấn đề mấu chốt là, tại dự án Cty Quảng Phú được phép lấy đi 1,015 triệu m3 đất, đá dư thừa, lớn gấp nhiều lần xin khai khoáng mỏ nhưng không hề thông qua thủ tục đấu giá gì mà vẫn được chấp nhận. Ngoài ra, dư luận còn dị nghị về việc địa phương dành hết ưu ái này đến ưu ái khác cho Cty Quảng Phú trong việc thực hiện dự án, đó là việc mở con đường bê-tông dài 1km cho phương tiện Cty này vào khu vực nghĩa trang vận chuyển đất, đá dư thừa ra bên ngoài.

Làm việc với chúng tôi, ông Dương Ngọc Hoàng-Trưởng phòng Kinh tế - Hạ tầng H. Quế Sơn cho biết, ngày 16-9-2019, UBND xã Quế Cường có tờ trình xin ứng kinh phí xây dựng cứng hoá mặt đường trong khi nghĩa trang nhân dân Nỗng Tranh bắt đầu triển khai. UBND xã đã vận động nhân dân hiến đất làm đường với chiều dài 1km, rộng 8m, "nay UBND xã thống nhất đề nghị quý cấp lãnh đạo quan tâm đầu tư kinh phí cứng hóa tuyến đường trên".

Công trình này cũng nhanh chóng được chấp thuận và giao cho UBND xã Quế Cường làm chủ đầu tư, chiều dài con đường được nghiệm thu là 0,92km, tổng kinh phí 1,98 tỷ đồng, trước mắt là tạo thuận lợi cho xe tải Cty Quảng Phú đi vào lấy đất tại nghĩa trang nhân dân Nổng Tranh.

Khi chúng tôi đến hiện trường nghĩa trang vào ngày đầu tháng 4-2022, nhiều người dân địa phương cho biết, việc đào lấy đất ở đây được tiến hành vào năm thứ 3, với hiện trường đồi núi rộng bị cày múc nham nhở. Mỗi ngày có hàng chục xe tải nối đuôi nhau vào bãi lấy đất chuyển đi đắp mặt bằng cho các dự án khác, còn những tảng đá to đang chờ chẻ nhỏ mới vận chuyển đi. Theo kế hoạch việc thi công dự án lấy mặt bằng làm nghĩa trang trong 5 năm, đến năm 2024 mới hết hạn.

Được biết, Thanh tra tỉnh Quảng Nam đã lập đoàn thanh tra công tác quản lý, sử dụng ngân sách Nhà nước tại H. Quế Sơn giai đoạn 2019 - 2020. Hiện nay đoàn thanh tra đang làm việc về các nội dung liên quan, trong đó có việc khai thác đất tại nghĩa trang nhân dân Nổng Tranh.

Hồng Thanh