Chỉ trong vòng 1 tuần, 10 thủ phủ quan trọng của chính phủ Afghanistan thất thủ vào tay Taliban, trong khi thủ đô Kabul "đang đứng trước nguy cơ lớn".

Một nơi sống tạm bợ của những người Afghanistan lánh nạn khỏi các vùng chiến sự giữa phe Taliban và quân đội chính phủ. Ảnh: AFP

Ngày 13-8, Reuters dẫn nguồn tin từ các quan chức Afghanistan cho biết, lực lượng Taliban vừa giành quyền kiểm soát các thành phố lớn thứ 2 và thứ 3 tại nước này.

Lực lượng chính phủ đã không thể chống đỡ các đợt tấn công của Taliban nhằm vào các thành phố Kandahar ở miền Nam và Herat ở miền Tây sau nhiều ngày giao tranh. Trong khi đó, một quan chức chính phủ Afghanistan cũng xác nhận sau nhiều ngày giao tranh dữ dội, lực lượng Taliban đã chiếm quyền kiểm soát thành phố Kandahar. Lực lượng chính phủ vẫn đang kiểm soát sân bay Kandajar và một doanh trại quân đội ở đây nhưng những vùng còn lại của thành phố đều đã bị Taliban chiếm giữ.

Việc để Kandahar rơi vào tay Taliban được cho là một đòn giáng lớn với những nỗ lực của chính phủ Afghanistan nhằm đẩy lùi Taliban vì đây chính là nơi lực lượng này hình thành vào năm 1994 trước khi mở rộng lực lượng đến hầu hết các khu vực khác trên cả nước trong 2 năm sau đó.

Lo ngại Taliban sẽ sớm chiếm thủ đô Kabul

Cuộc đối đầu giữa lực lượng chính phủ Afghanistan và phong trào Taliban đã kéo dài vài năm. Trong những tháng gần đây, Taliban đã chiếm nhiều vùng lãnh thổ quan trọng ở các vùng nông thôn và biên giới, đồng thời tiến hành một cuộc tấn công nhằm vào các thành phố lớn ở Afghanistan. Chiến sự leo thang trong bối cảnh quân đội Mỹ đang rút quân khỏi Afghanistan. Bộ Ngoại giao Nga coi đây là sự thừa nhận sự thất bại trong sứ mệnh của Washington ở Afghanistan. Cho đến nay, Taliban đã chiếm khoảng 14 trong tổng số 34 thủ phủ của các tỉnh trên toàn Afghanistan.

Các cuộc tấn công mạnh mẽ và đa hướng của Taliban đang là điều khiến nhiều người bất ngờ nhưng hầu hết các chuyên gia đều tin rằng Taliban sẽ tiến về Kabul, lật đổ chính quyền được Mỹ hậu thuẫn và thành lập chính quyền mới. Nhiều nguồn tin dẫn các nguồn tình báo Mỹ cho rằng, Taliban có thể bao vây và thậm chí nắm quyền kiểm soát thủ đô Kabul trong vài tháng nữa. Trong tuyên bố hôm 13-8, Đặc phái viên của Tổng thống Nga Zamir Kabulov cũng cho rằng, việc phong trào Taliban chiếm Kandahar không có nghĩa là họ sẵn sàng chiếm thủ đô Kabul của Afghanistan. Khi được hỏi liệu việc chiếm Kandahar, thành phố lớn thứ hai của Afghanistan, có mở ra con đường tới Kabul cho Taliban hay không, ông Kabulov nói: "Việc chiếm Kandahar không mở ra bất cứ điều gì".

Theo nhà ngoại giao Nga, các cuộc đàm phán hòa bình ở Afghanistan "sẽ theo cách này hay cách khác", vì "Taliban chưa thể và chưa chiếm được Kabul" Trước đó, Đại sứ quán Nga tại Kabul thông báo vẫn chưa lên kế hoạch sơ tán các nhân viên ngoại giao, và an ninh của cơ quan đại diện ngoại giao này đã được tăng cường.

Hàng chục nghìn người Afghanistan chạy nạn

Ngày 12-8, Văn phòng điều phối các vấn đề nhân đạo của LHQ (OCHA) cho biết, xung đột ở các khu vực khác nhau trong tuần qua ở Afghanistan đã khiến hàng chục nghìn người phải rời bỏ nhà cửa lánh nạn.

Theo OCHA, số người trên nằm trong số gần 390.000 người rơi vào tình trạng đó ở Afghanistan do các cuộc xung đột từ đầu năm nay, với mức tăng đột biến số người di dời kể từ tháng 5. Đa số người tị nạn đến thủ đô Kabul và các thành phố lớn khác của Afghanistan. Hơn 5.800 người đến Kabul kể từ ngày 1-7 đến 5-8 đang cần sự hỗ trợ về thực phẩm, vật dụng gia đình, nước, vệ sinh và các nhu cầu khác. Trong ngày 13-8, từ thành phố Herat ở giáp biên giới Iran, nơi có khoảng 600.000 người dân sinh sống, giới chức địa phương cho biết rất nhiều người dân đã bỏ đi tha hương tránh xung đột trong khi những người ở lại không dám ra khỏi nhà.

Cơ quan nhân đạo của LHQ cho biết, mặc dù tình hình an ninh ngày càng xuống dốc, các tổ chức nhân đạo vẫn duy trì hoạt động cứu trợ và đã trợ giúp được 7,8 triệu người Afghanistan trong 6 tháng đầu năm nay. Khoảng 156 tổ chức phi chính phủ và các cơ quan của LHQ đã hỗ trợ trên khắp Afghanistan. Trong khi đó, Quỹ ứng phó nhân đạo cho Afghanistan kêu gọi quyên góp 1,3 tỷ USD, nhưng hiện mới chỉ nhận được tài trợ 38%, còn khoản thiếu hụt lên đến gần 800 triệu USD. Trong bối cảnh đó, Đại sứ Ireland tại LHQ, bà Geraldine Byrne Nason ngày 12-8 cho biết, HĐBA LHQ có thể sớm hành động bằng cách đưa ra lời kêu gọi tất cả các bên ở Afghanistan ngừng các hành động thù địch.

Mỹ, Anh sơ tán khẩn cấp công dân khỏi Afghanistan Mỹ, Anh hối thúc công dân của họ lập tức rời Afghanistan trong bối cảnh bất ổn leo thang cùng với đà tiến công của lực lượng Taliban. Theo RT, Đại sứ quán Mỹ tại Kabul đã hối thúc công dân Mỹ lập tức rời Afghanistan bằng các chuyến bay thương mại. Thông cáo cho biết thêm, những công dân không thể mua vé máy bay có thể liên hệ với phái đoàn ngoại giao để được hỗ trợ. Reuters đưa tin, Lầu Năm Góc cho biết sẽ điều động thêm khoảng 3.000 binh sĩ trong vòng 48 giờ tới để hỗ trợ sơ tán nhân viên ngoại giao và công dân còn lại ở Afghanistan. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price cho biết: "Chúng tôi đang giảm các hoạt động dân sự ở thủ đô Kabul và rút bớt các nhà ngoại giao ở Afghanistan trong những tuần tới do lo ngại an ninh". Giới chức Anh cũng cho biết sẽ triển khai khoảng 600 binh sĩ để hỗ trợ công dân và các phiên dịch viên địa phương sơ tán. Đức cũng kêu gọi công dân rời khỏi Afghanistan ngay lập tức.

KHẢ ANH