(Cadn.com.vn) - Ngày 21-3, cựu Phó Thủ hiến Bắc Ireland, Martin McGuinness, đã qua đời ở tuổi 66. Từ thủ lĩnh nhóm phiến quân nổi dậy, ông đã trở thành một nhà đàm phán cho tiến trình hòa bình với Anh, chấm dứt cuộc xung đột kéo dài 3 thập kỷ ở Bắc Ireland.

Theo thông báo của đảng Sinn Fein, ông McGuinness qua đời rạng sáng 21-3 sau một thời gian ngắn lâm bệnh. Ông McGuinness bị chứng amyloidosis, một bệnh tim hiếm gặp, chỉ xuất hiện ở tây bắc Ireland. Ông phải trải qua các đợt hóa trị để chống lại sự hình thành các tế bào protein gây tắc nghẽn.

Ông Martin McGuinness Ảnh: AFP

Thủ lĩnh khét tiếng

Ông McGuinness sinh năm 1950 tại Londonderry, Bắc Ireland. Khi còn là thiếu niên, ông đã tham gia vào phong trào đòi quyền công dân. Ông gia nhập đảng Sinn Fein vào năm 1970 và trở thành thành viên của nhóm vũ trang khét tiếng Quân đội Cộng hòa Ireland (IRA). Khi mới 21 tuổi, ông trở thành thủ lĩnh số 2 của nhóm vào thời điểm xảy ra “Chủ Nhật đẫm máu”, ngày 30-1-1972, khi binh sĩ Anh bắn chết 13 người biểu tình không vũ trang.

Ông bị tống giam tại Cộng hòa Ireland vào năm 1973 sau khi bị bắt cùng với 113 kg chất nổ và gần 5.000 viên đạn trong xe. Tại phiên xử, ông tự hào tuyên bố mình là thành viên của IRA: “Chúng tôi đã chiến đấu chống lại việc giết người. Tôi là một thành viên của IRA và tự hào về nó”. Ông bị tuyên án 6 tháng tù.

Nhà đàm phán hòa bình

McGuinness chuyển sang làm chính trị tương đối sớm, trở thành 1 trong 5 thành viên của đảng Sinn Fein được bầu vào Quốc hội Bắc Ireland vào năm 1982.

Ông tham gia các cuộc đàm phán bí mật với các quan chức Anh trong giai đoạn 1990-1993, và sau thỏa thuận ngừng bắn vào năm 1994, ông trở thành nhà đàm phán chính của đảng Sinn Fein trong những cuộc thương lượng dẫn tới việc đạt được Thỏa thuận hòa bình “Ngày thứ Sáu tốt lành” vào năm 1998, dẫn tới sự ra đời của chính phủ chia sẻ quyền lực ở Bắc Ireland giữa đảng Hợp nhất Dân chủ (DUP) thân Anh và đảng Sinn Fein thân Ireland. Thỏa thuận này đã chấm dứt cuộc xung đột kéo dài 3 thập kỷ và làm hơn 3.500 người thiệt mạng.

Sau khi chính phủ chia sẻ quyền lực ra đời vào năm 2007, ông McGuinness giữ chức người đứng đầu ngành giáo dục vùng lãnh thổ Bắc Ireland. Năm 2017, ông trở thành Phó Thủ hiến thứ nhất của Bắc Ireland. 

Ông từ chức hồi đầu năm nay nhằm phản đối DUP, liên quan bê bối dự án năng lượng tái tạo gây chấn động vùng lãnh thổ này. McGuinness cho biết sức khỏe yếu không phải là lý do chính ông từ chức, mà ông từ bỏ chính trị để cố phục hồi nó. Cuộc khủng hoảng được cho là rạn nứt lớn nhất giữa hai chính đảng trong một thập kỷ qua đã mở đường cho cuộc bầu cử trước thời hạn ở vùng lãnh thổ này. Tuy nhiên, các bế tắc chính trị vẫn chưa thể tháo gỡ sau khi kết quả kiểm phiếu cho thấy không đảng nào giành được đa số ghế trong Hội đồng lập pháp Bắc Ireland. Nếu 2 đảng trên không giải quyết được các bất đồng, chính quyền Bắc Ireland sẽ bị đình chỉ hoạt động và vùng lãnh thổ này sẽ được đặt dưới sự quản lý trực tiếp của Anh.

Gần đây, ông hy vọng trong tương lai sẽ là “một đại sứ vì hòa bình, đoàn kết và hòa giải”. “Tôi luôn tin rằng, hòa giải là giai đoạn quan trọng tiếp theo của tiến trình hòa bình”, ông nói.

An Bình
(Theo AFP, AP)