"Mô hình Bắc Âu" bao gồm các quốc gia có chương trình phúc lợi mạnh được tài trợ bởi mức thuế tương đối cao, cho phép chính phủ cung cấp giáo dục và chăm sóc sức khỏe chất lượng cao miễn phí cho tất cả mọi người. Tuy nhiên, nó cũng tồn tại những mặt trái.

Nếu không được cải cách, những người sống ở vùng xa xôi sẽ khó được hưởng lợi từ hệ thống chăm sóc y tế của Phần Lan. Ảnh: CNN

Bernie Sanders, một thượng nghị sĩ Mỹ đại diện cho Vermont, ứng viên được đề cử của đảng Dân chủ trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2020, cho rằng Mỹ có thể học hỏi hệ thống chăm sóc y tế của các nước Bắc Âu. "Tôi muốn cảm ơn người dân Phần Lan không chỉ vì những gì họ đang làm mà còn cho chúng tôi một tầm nhìn, và một mô hình mà đất nước chúng tôi cũng có thể làm được", ông nói với một đám đông ở Vermont vào năm 2008.

Năm 2017, ông Sanders, người tự nhận mình là một nhà xã hội dân chủ, đã ca ngợi hệ thống chăm sóc sức khỏe của Đan Mạch. "Họ có thể vận hành một hệ thống chăm sóc sức khỏe chất lượng cao - có thể tốt hơn chúng ta - với chi phí chỉ bằng một nửa. Bởi vì đó là hệ thống chăm sóc sức khỏe cộng đồng", ông nói. Một hệ thống chăm sóc sức khỏe được điều hành và tài trợ công khai có tên "Chăm sóc y tế cho tất cả mọi người" hiện là một trong những ý tưởng lớn của thượng nghị sĩ này với tư cách là ứng viên của đảng Dân chủ trong cuộc bầu cử năm 2020. Gần đây ông tiếp tục khẳng định ủng hộ "Mô hình Bắc Âu", đặc biệt là tham khảo mô hình chi phí thấp khi sinh em bé ở Phần Lan.

Mô hình đáng để học hỏi

Tất nhiên, việc so sánh giữa một quốc gia như Phần Lan (nơi có dân số chỉ bằng bang Minnesota) và toàn bộ nước Mỹ là điều khó khăn. Không có hệ thống chăm sóc sức khỏe của một quốc gia nào có thể cung cấp mô hình hoàn hảo cho quốc gia kia. Nhưng hệ thống chăm sóc sức khỏe 130 tuổi của Phần Lan thực sự có nhiều điểm cần học hỏi. Không chỉ đại đa số dân chúng - 88% - hài lòng với hệ thống, nó hầu như miễn phí cho tất cả mọi người.

Như nhà báo người Phần Lan Anu Partenen đã chỉ ra, chúng ta không thể lên kế hoạch điều trị bệnh tật như việc mua một chiếc xe mới. Không ai biết khi nào họ cần sự chăm sóc. "Chăm sóc sức khỏe không giống như mua quần jean. Người tiêu dùng không thể nói rằng phương pháp điều trị ung thư này quá đắt đỏ. Tôi không sử dụng nó. Quy luật điển hình của thị trường không thể áp dụng cho việc chăm sóc sức khỏe", bà Partenen cho biết.

Ở Phần Lan, chăm sóc sức khỏe được coi là một quyền chứ không phải là một đặc quyền, và do đó lĩnh vực này được chính phủ quản lý chứ không giao cho các doanh nghiệp tư nhân. Đó không chỉ là một câu hỏi về công bằng, mà là về hiệu quả. Theo bà Partenen, chính phủ Phần Lan sẽ đàm phán giá thuốc với các Cty đang phát triển các phương pháp điều trị đó cho nên toàn bộ hệ thống sẽ có chi phí thấp hơn rất nhiều.

Về chất lượng của hệ thống, và kết quả chăm sóc bệnh nhân, Phần Lan là 1 trong 5 quốc gia có tỷ lệ phụ nữ mang thai và sinh con tử vong thấp nhất thế giới và người Phần Lan có tuổi thọ cao hơn người Mỹ. Phần Lan cũng nằm trong số các quốc gia hàng đầu trên thế giới được người dân toàn cầu lựa chọn để chăm sóc sức khỏe.

Khó cải cách

Tất nhiên, không phải tất cả mọi thứ đều "màu hồng". Hồi tháng 3, chính phủ của Thủ tướng Juha Sipila từ chức vì không thể cải cách chăm sóc sức khỏe thông qua Nghị viện - trở thành chính phủ thứ hai liên tiếp không thể làm điều này.

Ngay sau khi Thủ tướng Sipila từ chức, Thống đốc ngân hàng Phần Lan, ông Ollie Rehn, cảnh báo vấn đề cải cách vẫn cấp bách "nhìn từ quan điểm bền vững". Khi dân số của đất nước già đi và tỷ lệ sinh giảm, số người nộp thuế vào hệ thống đang giảm dần trong khi dân số nói chung đang sống lâu hơn và gây áp lực lớn hơn. Năm 2018, người Phần Lan phải đối mặt với mức thuế trung bình 30%, so với 23,8% tại Mỹ. "Người Phần Lan ngày càng có ít con. Mọi người đang già đi. Vì vậy, chúng tôi cần nhiều người hơn vì chúng tôi cần người nộp thuế. Do đó, nếu nghĩ đến sự bền vững, chúng tôi sẽ đưa nhiều người đến Phần Lan hoặc chúng tôi phải cắt giảm chi phí", Juha Tuominen, CEO của bệnh viện lớn nhất Phần Lan, nơi cung cấp dịch vụ chăm sóc đặc biệt cho 1/4 người Phần Lan.

Năm 2013, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế quốc tế (OECD) đã cảnh báo rằng Phần Lan đang tụt hậu so với nhiều nước OECD khác khi có tỷ lệ cao về nhu cầu chưa được đáp ứng. Vào thời điểm đó, báo cáo cho thấy nhu cầu y tế của hơn 4% người Phần Lan chưa được đáp ứng do chi phí, khoảng cách di chuyển - một tỷ lệ cao hơn đáng kể so với Đan Mạch, Na Uy, Thụy Điển và Hà Lan. Khi các khoản tài trợ cho y tế bị thu hẹp trong tương lai, sẽ có thêm nhiều người Phần Lan thấy nhu cầu của họ không được đáp ứng. Heikki Hiilamo, một nhà phân tích chính sách xã hội, cảnh báo các chính phủ kế tiếp cần nhanh chóng cải tổ hệ thống y tế. Nếu không được cải cách, xã hội Phần Lan có thể trở nên bất bình đẳng hơn, với những người nghèo và những người sống ở vùng xa xôi ngày càng bị loại khỏi chính hệ thống chăm sóc y tế được thiết kế để phục vụ họ.

AN BÌNH