Những bước chân thầm lặng nghĩa tình…

Hằng năm, cứ vào đầu mùa khô, Đội K52 lại lên đường, vượt hàng trăm cây số sang Campuchia làm nhiệm vụ. Không quản thời tiết nắng nóng gay gắt, đường xá gập ghềnh, ngoằn ngoèo, khúc khuỷu, Đội chia thành nhiều tốp, nhiều hướng, ngày đêm cơm nắm, muối vừng, trèo đèo, lội suối, cắt góc phương vị tìm đến những nơi đơn vị của các liệt sĩ đã từng đi qua, nơi từng là những khu hậu cứ, trạm phẫu, bệnh xá... giữa đại ngàn heo hút trên đất bạn. Chưa kịp nghỉ ngơi sau chuyến hành quân xa, các anh lại khẩn trường bắt tay vào đào xới đất đá, cẩn trọng từng mũi xẻng, nhát cuốc, nhặt từng mẩu xương, chiếc cúc áo, từng chiếc thắt lưng… gói ghém cẩn thận; tổ chức đánh dấu vị trí, lập hồ sơ, sơ đồ quy tập chính xác để làm cơ sở cho việc xác định danh tính liệt sĩ sau này. Nhiều lúc tìm thấy hài cốt liệt sĩ nhưng tên tuổi không có, chỉ còn lại chiếc lược, vòng tay và những chiếc lưỡi câu trong túi áo, ai cũng bùi ngùi xúc động, lặng lẽ hương khói, đưa về nơi tập trung…

CBCS K52 thường trực ăn rừng, ngủ võng. Rắn độc, bọ cạp có khi chui cả vào chăn, màn, ba lô quần áo. Những lúc không có nguồn nước phải ăn lá me rừng, thậm chí dùng phèn đánh nước trong từ những vũng, sình. Giây phút thiêng liêng, hạnh phúc nhất là tìm thấy hài cốt liệt sĩ, bao mệt nhọc dường như tan biến, ai cũng mừng rơi nước mắt, bởi lại có thêm 1 liệt sĩ sắp được trở về yên nghỉ trong lòng quê hương. Theo Thượng tá Nguyễn Xuân Toản - Đội trưởng Đội K52, có lần xác định được vị trí hài cốt liệt sĩ đang nằm dưới móng nhà của người dân Cam-pu-chia, dù phải mất nửa tháng tuyên truyền vận động để thỏa thuận di dời nhà và đền bù, các anh cũng quyết tâm làm cho kỳ được. Lần khác, trên đường trở về doanh trại, gặp mưa bất ngờ, không ai bảo ai, dành chiếc áo mưa duy nhất che chắn cho hài cốt liệt sĩ. Có hôm gặp mưa rừng xối xả, lũ từ thượng nguồn đổ về cuồn cuộn, mặc cho áo quần sũng nước, thịt da tím tái nhưng cả Đội vẫn "chiến đấu" với lũ dữ để bảo vệ hài cốt liệt sĩ không bị cuốn trôi.

Chiến tranh đã lùi xa, những thay đổi về địa hình, địa vật và tác động của thời tiết, khí hậu khiến việc tìm kiếm hài cốt liệt sĩ gặp rất nhiều khó khăn. Mặt khác, các thông tin về sơ đồ mộ chí dần cạn kiệt, những khu vực chôn cất, mai táng liệt sĩ nằm trên nhiều địa bàn phức tạp, có nơi chủ yếu đi lại bằng đường sông, nhiều khu vực còn bom mìn sót lại trong chiến tranh… Không chùn bước trước mọi trở ngại, Ban chỉ huy Đội tích cực, chủ động đề xuất với Bộ CHQS tỉnh phối hợp với Hội Cựu chiến binh các cấp giữ mối liên hệ chặt chẽ với các đơn vị, các cựu chiến binh đã chiến đấu trên đất bạn để thu thập hồ sơ, tư liệu trận đánh, sơ đồ chôn cất, mai táng liệt sĩ. Từ đó phân tích, so sánh, đối chiếu với hồ sơ quy tập các năm trước rồi sàng lọc, khoanh vùng, chốt địa bàn, đồng thời chuẩn bị chu đáo các trang thiết bị cần thiết, nâng cao chất lượng huấn luyện, bồi dưỡng nghiệp vụ, kết hợp chặt chẽ giữa huấn luyện cơ bản với truyền thụ kỹ năng, kinh nghiệm, rèn luyện sức khỏe, thể lực bền bỉ, dẻo dai cho bộ đội.

Sáng ngời phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ

Khắc phục rào cản về ngôn ngữ, CBCS K52 luôn tự giác, tích cực học tiếng Campuchia và tìm hiểu, nắm chắc phong tục, tập quán nước bạn. Với chủ trương “Làm công tác quy tập ở đâu thì làm tốt công tác dân vận ở đó”, Đội kết hợp tuyên truyền, vận động nhân dân bảo vệ đường biên, mốc giới; đấu tranh làm thất bại các luận điệu xuyên tạc, chống phá của các thế lực thù địch, giữ gìn, củng cố, phát triển mối quan hệ hữu nghị Việt Nam – Campuchia. Đơn vị còn tham gia khám chữa bệnh, cấp thuốc miễn phí; xây mới, sửa chữa nhà làm việc, nhà ở cho lực lượng vũ trang (LLVT) và các hộ gia đình nghèo; sơ cấp cứu các ca đau nặng hay bị tai nạn giao thông, cứu đói cho nhiều gia đình gặp khó khăn, được chính quyền địa phương bạn đánh giá cao. Chính từ hiệu quả của công tác dân vận, 2 người từng là sĩ quan cấp cao của chế độ Pol Pot tự nguyện dẫn đường cho Đội quy tập được 45 hài cốt liệt sĩ. Hiện nay dù đơn vị di chuyển đến đâu, người dân nước bạn vẫn tìm cách để liên lạc, thông báo thông tin, tạo điều kiện thuận lợi cho việc quy tập hài cốt liệt sĩ.

23 năm bền bỉ đi tìm hài cốt liệt sĩ trên đất bạn, dấu chân của Đội K52 đã in trên khắp mọi nẻo đường, hành quân hàng ngàn ki-lô-mét đường rừng, đường sông, tìm kiếm tại 808 buôn làng, phum, sóc của 139 xã thuộc 23 huyện của 3 tỉnh Đông Bắc Campuchia, đào bới hơn 25.000m³ đất đá, hơn 40km đường hào, trong đó có mộ phải đào đi đào lại nhiều lần ở địa hình đồi dốc với độ sâu hơn 2m. Đã có một đồng chí hy sinh, 7 đồng chí bị thương được công nhận là thương binh và nhiều CBCS suy giảm sức khỏe bởi sốt rét rừng và các bệnh lý khác do hậu quả của chiến tranh để lại. Quá trình làm nhiệm vụ, đơn vị thường xuyên bảo đảm an toàn về mọi mặt, chấp hành nghiêm kỷ luật quân đội, kỷ luật dân vận, kỷ luật quan hệ quốc tế. Chủ động phối hợp với lực lượng của bạn lập kế hoạch bảo vệ trong khi làm nhiệm vụ quy tập và vận chuyển hài cốt từ nơi cất bốc ra vị trí tập kết an toàn tuyệt đối, tổ chức trang trọng lễ tiễn đưa hài cốt liệt sĩ từ Campuchia về nước. Những việc làm đó càng ngời sáng phẩm chất cao đẹp của “Bộ đội Cụ Hồ” trong thời kỳ mới, sẵn sàng đi bất cứ nơi đâu, làm bất cứ việc gì khi Tổ quốc cần.

Đại tá Lê Tuấn Hiền - Chính ủy Bộ CHQS tỉnh Gia Lai khẳng định: “Công việc K52 đang làm rất đỗi nặng nề nhưng vô cùng vinh quang. CBCS đã nghiên cứu, tìm hiểu rút ra “Quy luật chôn cất, mai táng” hoặc “Tìm mộ thứ hai trở lên khi xác định được mộ thứ nhất”, sáng kiến “đào hào theo hình chữ chi”; “dùng thuốn thăm dò”... để giảm thiểu thời gian, công sức khai quật mà không bỏ sót mộ liệt sĩ. Từ năm 2001 đến nay, đơn vị đã tìm kiếm, quy tập, hồi hương được 1.489 liệt sĩ hy sinh trong các thời kỳ chiến tranh tại Campuchia, trong đó 1 liệt sĩ có tên và địa chỉ, 42 liệt sĩ có tên, quê quán, 1.446 liệt sĩ chưa xác định được thông tin”.

Đạt thành tích đặc biệt xuất sắc, Đội K52 nhận được nhiều phần thưởng cao quý của Đảng, Nhà nước, Quân đội và địa phương. Đặc biệt, đơn vị được Chủ tịch nước tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND thời kỳ đổi mới vào ngày 15-9-2020.

Đỗ Thị Ngọc Diệp