Thiếu nữ và hoa cúc.

Như một sự sắp đặt đầy hữu ý của thiên nhiên, khi ngọn heo may chùng chình chạm ngõ, phả cho mùa chút se lạnh mơn man cũng là lúc thu nhón gót qua thềm, mang theo đặn đầy cả một miền hoa trái. Dường như mọi tinh túy  đất trời đều tụ lại ở một miên trường lộng lẫy sắc hương…

Hẳn là mùa thu đã nhận được những ưu ái đặc biệt từ món quà giàu ý vị mà có lẽ không mùa nào trong năm có được. Trên nền trời thăm thẳm xanh trong, nắng gió tình tự biến tấu thành những cung điệu đắm say lòng người. Tất cả như được gột rửa để khỏe khoắn tinh tươi, khoác lên vai mùa bức tranh thu trong trẻo.

Yêu sao cái sắc vàng mê dụ của những bông cúc giản dị, khiêm nhường mà không kém phần kêu sa, khuê các. Để cứ mỗi độ thu về, loài hoa mà người ta nhớ tới và gợi nhắc đầu tiên là hoa cúc. Màu hoa ấy nghiễm nhiên trở thành phách hồn của tình thu, điển hình cho sắc thu mà không dễ trộn lẫn với biết bao loài hoa cùng đua chen hương sắc. Nếu không phải là màu hoa đa tình và ám ảnh, làm sao có thể có những câu thơ đắm đuối này: "Áo nàng vàng, tôi về yêu hoa cúc" (Nguyên Sa), "Mùa thu ra biển cả/Theo dòng nước mênh mông/Mùa thu vào hoa cúc/Chỉ còn anh và em…" (Xuân Quỳnh). Không nghi ngờ gì nữa, khi loài hoa ấy đã hóa thân thành những thi ảnh đầy day dứt của thi nhân, như một cái cớ để giãi bày nỗi niềm tâm sự: "Hò hẹn mãi cuối cùng em cũng đến/ Chỉ tiếc mùa thu vừa mới đi rồi/ Còn sót lại trên bàn bông cúc tím/ Bốn cánh tàn ba cánh sắp sửa rơi" (Hoàng Nhuận Cầm). 

Về cùng tiết heo may bảng lảng, bời bời dâng hương, sẽ là thiếu sót vô cùng nếu không nhắc tới một loài hoa đã trở thành một phần của thơ, của nhạc, của những yêu thương nồng say, dệt thêu nên bao câu chuyện hẹn hò: "Tuổi mười lăm em lớn từng ngày/ Một buổi sáng bỗng trở thành thiếu nữ/ Hôm ấy mùa thu anh vẫn nhớ/ Hoa sữa thơm ngây ngất bên hồ/ Tình yêu đầu mang hương sắc mùa thu…" (Nguyễn Phan Hách). Để rồi hương hoa ấy như là chứng nhân của tình yêu tuổi trẻ, của mùa thu lứa đôi mãi còn thổn thức, lay động bồi hồi: "Hương hoa sữa phải một lần thơm quá/ Bàn tay em ngây dại để anh cầm/ Cái nóng ấm của mười năm mất ngủ/ Sớm nay buồn nghe lạnh nhắc hồi âm" (Trương Nam Hương).

Trong không gian dịu dàng, trong trẻo của những khoảnh khắc thu, ta còn bắt gặp cả một bầu trời cổ tích ấu thơ khi ở đó mùa thu hào phóng ban tặng cho con người một vườn hoa trái nồng hương đẫy vị. Thật đáng khen cho sự khái quát tài tình khu vườn mùa thu chỉ vỏn vẹn bằng mấy dòng thơ này: "Na hé nhìn mắt biếc/ Hồng thẹn ửng má đào/ Thị bỏ bùa cổ tích/ Bưởi phải lòng ca dao" (Hoàng Anh Tuấn). 

Khu vườn mùa thu là khu vườn của ca dao, cổ tích với "quả na mở mắt tròn xoe", với "quả thị thơm cô Tấm rất hiền" giao hoan cùng từng chùm hồng đong đưa chín mọng, trái bưởi căng tròn, trái ổi đào thơm ngọt… Hoa trái mùa thu chính là món quà quê mộc mạc, chân chất mà cưu mang cả miền hoài cảm ấu thơ.

Có lẽ, những loài hoa trái ấy như thể nắm giữ sứ mệnh riêng của mình, chỉ tựu về và hò hẹn với mùa thu mà đua hương khoe sắc, hiến dâng thơm thảo, ngọt lành. Để mỗi độ thu về, ta lại được đắm mình và yêu thiết tha một miền dư hương ngọt say, nồng nã…

Tản văn NGÔ THẾ LÂM