Những năm gần đây, ba quốc gia hứng chịu lệnh trừng phạt nặng nề nhất là Iran, Triều Tiên và Venezuela liên minh Iran, Triều Tiên và Venezuela đã thúc đẩy hợp tác quốc phòng, tình báo, kinh tế và an ninh mạng, tìm cách né tránh trừng phạt của Mỹ một cách đầy tinh vi.

Tổng thống Iran Hassan Rouhani (phải) tiếp ông Kim Yong Nam, một quan chức cấp cao Triều Tiên, tại Tehran.  Ảnh: Diplomat

Hợp tác Iran - Triều Tiên

Trên thực tế, Mỹ đã không thể ngăn cản Iran-Triều Tiên hợp tác phát triển vũ khí. Cả hai đều ngờ vực với chính sách đối ngoại của Mỹ và trở nên gần gũi hơn sau khi chính quyền Tổng thống Donald Trump rút khỏi Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA) và gia tăng biện pháp trừng phạt. Trong chuyến thăm Iran năm 2018, quan chức ngoại giao Triều Tiên Ri Yong-ho đã nhận định chính sách của Mỹ với Iran khiến nước này trở nên “không trung thực và không đáng tin cậy”, khẳng định Bình Nhưỡng và Tehran “luôn có quan điểm chặt chẽ” trong nhiều vấn đề.

Sự thù địch tối đa đối với Mỹ thể hiện ở mọi khía cạnh trong quan hệ Iran-Triều Tiên và thúc đẩy quan hệ song phương phát triển. Đầu tiên, Tehran và Bình Nhưỡng đã thúc đẩy hợp tác trong lĩnh vực phát triển và mua bán vũ khí, tạo nền tảng cho các mối quan hệ đối tác khác trong tương lai. Chương trình hạt nhân Iran có sự đóng góp quan trọng của Triều Tiên, trong khi các thương vụ bán vũ khí đã giúp Bình Nhưỡng bù đắp cho thiếu hụt về dự trữ ngoại tệ.

Ngoài ra, Triều Tiên cũng tăng cường hợp tác năng lượng với Iran, với các chuyến tàu chở dầu Iran từ Trung Quốc với Triều Tiên. Mặc dù mong muốn tự cung tự cấp của Triều Tiên có thể khiến quan hệ này thay đổi thời gian tới, cả hai hiểu rõ nhu cầu hợp tác trong việc giảm thiểu tác động từ các lệnh cấm vận gay gắt của Mỹ. Bên cạnh đó, cả hai được cho là đã hợp tác trong lĩnh vực an ninh và tấn công mạng, chia sẻ thông tin tình báo có thể đe dọa đến an ninh của Mỹ và các đồng minh phương Tây.

Venezuela - Iran, Venezuela - Triều Tiên

Khi chính quyền Mỹ tiếp tục áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế và cố gắng lật đổ chế độ tại Venezuela, Caracas đã tăng cường quan hệ ngoại giao với Bình Nhưỡng và Tehran. Các lệnh trừng phạt của Mỹ đã tác động tiêu cực với xuất khẩu của Venezuela và Iran, song lại vô tình khuyến khích sự hợp tác kinh tế lớn hơn giữa hai nước.

Đầu năm nay, Iran đã thách thức chiến dịch gây áp lực tối đa của Washington bằng việc cử một đội tàu chở 1,53 triệu thùng xăng và các thành phần lọc dầu tới Venezuela, bất chấp các lệnh trừng phạt của Mỹ. Ngoài ra, Iran tiếp tục tận dụng tốt tư cách quan sát viên của mình trong Liên minh Bolivar Châu Mỹ (ALBA) để tăng cường các liên kết thương mại hiện có với Venezuela. Các khoản đầu tư song phương này đã đặt nền tảng cho hợp tác trong tương lai, nhằm né tránh trừng phạt và củng cố quan hệ đối tác chiến lược.

Về phần mình, Triều Tiên đã hỗ trợ Venezuela các công nghệ quân sự tiên tiến và kiến thức cần thiết để “biến khó thành dễ” trước các lệnh trừng phạt của Mỹ. Tháng 3-2020, các chuyên gia LHQ cảnh báo một quan chức trung thành với ông Maduro, Diosdad Cabello, có thể đã làm trung gian cho một thỏa thuận quân sự và công nghệ Venezuela-Triều Tiên trong chuyến thăm Bình Nhưỡng hồi tháng 9-2019. Một tháng sau, Venezuela đã thành lập đại sứ quán đầu tiên ở Bình Nhưỡng, trong đó ca ngợi ông Cabello đã đạt được “những thỏa thuận to lớn” về nông nghiệp, công nghệ và tài chính với Triều Tiên.

Các ngoại trưởng Triều Tiên cũng cam kết cung cấp “sự ủng hộ và hỗ trợ toàn diện cho chính phủ Venezuela” trong lễ khai mạc. Trước năm 2019, Caracas thường trao đổi với Bình Nhưỡng thông qua Đại sứ quán của họ ở Bắc Kinh. Do đó, quyết định theo đuổi ngoại giao trực tiếp với Triều Tiên cho thấy Tổng thống Nicolas Maduro mong muốn định hướng lại quan hệ Venezuela-Triều Tiên trở thành một hàng rào chống lại Mỹ. Mặc dù chi tiết của thỏa thuận song phương vẫn là ẩn số, song cần nhớ rằng Triều Tiên từng cung cấp vũ khí cho các chính quyền tại Iran và Syria; Venezuela có thể trở thành khách hàng tiếp theo.

Cơ hội nào của Mỹ?

Theo tờ Diplomat, chính quyền mới, dưới sự lãnh đạo của Tổng thống đắc cử Joe Biden, vẫn có cơ hội loại bỏ tam giác này. Đáng chú ý, nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un đã có hành động “im hơi lặng tiếng” trước kết quả bầu cử Tổng thống Mỹ. Trong khi đó, Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro bày tỏ sự quan tâm tới việc đối thoại với Tổng thống đắc cử Joe Biden. Khi đó, thông qua các hội nghị thượng đỉnh song phương và đối thoại cấp cao, ông Joe Biden có thể tận dụng cứu trợ lương thực để cải thiện quan hệ với các nước này.

AN BÌNH

Mỹ tuyên bố "phản ứng" nếu Iran muốn trả thù cho Tướng Soleimani Tướng Kenneth McKenize, Tư lệnh Bộ Chỉ huy Trung tâm Mỹ (CENTCOM), ngày 20-12 cảnh báo Washington đang "chuẩn bị phản ứng" nếu Iran tiến hành một cuộc tấn công nhằm kỷ niệm một năm ngày mất của vị tướng quyền lực nước này, Qasem Soleimani. Phát biểu với báo giới, quan chức lãnh đạo các lực lượng Mỹ tại Trung Đông nêu rõ: "Chúng tôi đang chuẩn bị tự bảo vệ mình, những người bạn và đối tác của chúng tôi ở khu vực này, và chúng tôi chuẩn bị để phản ứng nếu cần thiết”. Ông McKneize đang công du khu vực này nhiều tuần trước khi diễn ra ngày tưởng niệm Tướng Soleimani, người đã tử nạn trong vụ không kích của Mỹ gần sân bay Baghdad, vào 3-1 tới. Tướng 4 sao của Mỹ cho biết thêm: "Đánh giá của tôi là chúng tôi đang ở vị thế rất có lợi và chúng tôi được chuẩn bị cho tất cả mọi thứ mà người dân Iran hay những thế lực ủy nhiệm của họ hành động giúp họ có thể lựa chọn để thực hiện”. B.N