Trong thông báo đáng chú ý vào tối 6-10 (giờ Mỹ), Nhà Trắng cho biết, lực lượng Mỹ ở miền bắc Syria sẽ “đứng sang một bên” trước cuộc tấn công quân sự theo kế hoạch của Thổ Nhĩ Kỳ. Động thái này đánh dấu một bước chuyển lớn trong chính sách đối ngoại của Washington và giúp bật đèn xanh để Thổ Nhĩ Kỳ tấn công lực lượng người Kurd do Mỹ hậu thuẫn ở Syria.

Xe bọc thép của Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ tuần tra chung tại “vùng an toàn” ở biên giới Syria hôm 4-10.  Ảnh: AP

Sau cuộc điện thoại giữa Tổng thống Donald Trump và Tổng thống Recep Erdogan, Nhà Trắng cho biết Thổ Nhĩ Kỳ sẽ sớm bắt đầu một cuộc tấn công quân sự và lực lượng Mỹ sẽ không tham gia vào chiến dịch này. Nhà Trắng cho biết thêm, Ankara giờ đây sẽ chịu trách nhiệm cho tất cả các máy bay chiến đấu IS bị bắt hiện đang bị lực lượng người Kurd do Mỹ hậu thuẫn ở miền bắc Syria giam giữ. Tính đến tháng trước, Mỹ cho biết có khoảng 1.000 binh sĩ nước này đang hoạt động ở đông bắc Syria.

“Nỗ lực hòa bình”

Hôm 5-10, ông Erdogan tuyên bố Thổ Nhĩ Kỳ đã "hoàn thành kế hoạch hành động và chuẩn bị" và sẵn sàng khởi động một "chiến dịch trên bộ và trên không" ở phía đông sông Euphrates. Ông nói rằng mục tiêu là thiết lập "hòa bình" bằng cách dọn sạch khu vực của "những kẻ khủng bố".

Theo hãng thông tấn nhà nước Thổ Nhĩ Kỳ Anadolu, 9 xe tải chở đầy xe bọc thép và xe buýt chở lực lượng quân sự được nhìn thấy di chuyển về phía biên giới Thổ Nhĩ Kỳ-Syria hôm 5-10, phía đông sông Euphrates. Đoàn xe được điều đến để tăng cường cho các đơn vị quân đội đồn trú tại biên giới với Syria, Anadolu cho biết. Hoạt động của Thổ Nhĩ Kỳ nhằm mục đích xóa sạch lực lượng dân quân người Kurd do Mỹ hậu thuẫn - Đơn vị bảo vệ nhân dân (YPG) – khỏi biên giới Thổ Nhĩ Kỳ. Ankara coi YPG là một nhóm khủng bố liên kết với đảng Công nhân người Kurd (PKK), vốn đã chiến đấu chống Thổ Nhĩ Kỳ trong hơn thập kỷ. Nhưng Mỹ ủng hộ YPG và người Kurd từ lâu được coi là một trong những đối tác đáng tin cậy nhất của Washington ở Syria, đã đóng một vai trò chiến lược quan trọng trong chiến dịch đánh bại IS trong khu vực.

Trong tuyên bố mới nhất ngày 7-10, Tổng thống Erdogan cho biết quân đội nước này đã sẵn sàng phát động các chiến dịch chống các chiến binh người Kurd ở Syria vào bất cứ lúc nào sau khi Mỹ tuyên bố sẽ không cản trở chiến dịch này. Tuyên bố trên được đưa ra sau khi Mỹ đã thông báo với chỉ huy Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) rằng, các lực lượng Mỹ sẽ không bảo vệ họ trước các cuộc tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ ở bất cứ đâu. Ngay lập tức, SDF đáp trả bằng một tuyên bố gay gắt, cáo buộc Mỹ "không tuân thủ các cam kết của họ" nhằm tránh sự leo thang quân sự. “Chúng tôi sẽ không ngần ngại để tự bảo vệ mình", SDF tuyên bố, và nói thêm rằng họ sẽ kêu gọi các đồng minh của mình giúp bảo vệ khỏi "sự xâm lược của Thổ Nhĩ Kỳ".

Mỹ thay đổi chính sách

Quyết định của ông Trump, cho phép ông Erdogan tiến lên phía trước với chiến dịch đưa quân đến miền Bắc Syria và rút lực lượng Mỹ ra khỏi khu vực, đi ngược lại những nỗ lực của các quan chức Mỹ nhằm ngăn chặn Thổ Nhĩ Kỳ can thiệp quân sự. Người phát ngôn Lầu Năm Góc Sean Robertson cho biết: "Bất kỳ hoạt động quân sự không phối hợp nào của Thổ Nhĩ Kỳ sẽ là mối quan ngại lớn vì nó sẽ làm suy yếu lợi ích chung của chúng tôi về một vùng đông bắc Syria an toàn và sự thất bại lâu dài của IS".

Hôm 5-10, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo cho biết, "chúng tôi đã nói rõ cuộc xung đột này không nên được quân sự hóa". Tuy nhiên, một quan chức Mỹ nói rằng "rất có thể" Thổ Nhĩ Kỳ sẽ sớm thử điều gì đó. Quan chức này cho biết, có khả năng Ankara sẽ bắt đầu với một sự xâm nhập có giới hạn để thiết lập các căn cứ tuần tra ở phía biên giới Syria với mục tiêu khởi động các hoạt động giải phóng lãnh thổ đầy tham vọng hơn sau đó.

Thổ Nhĩ Kỳ đã hợp tác với Mỹ để thiết lập "vùng an toàn" dọc biên giới Thổ Nhĩ Kỳ - Syria nhằm quét sạch các phần tử khủng bố khỏi khu vực biên giới và đưa người tị nạn an toàn trở về Syria trong khuôn khổ sự toàn vẹn lãnh thổ của Syria. Nhưng Anadolu cho biết, trong khi Ankara hoan nghênh các cuộc tuần tra chung, họ cho rằng Mỹ không làm đủ để thiết lập vùng an toàn đúng cách. Trong một cuộc điện đàm với ông Trump, ông Erdogan bày tỏ sự thất vọng về việc quân đội Mỹ không thực hiện thỏa thuận giữa hai quốc gia. Hai nhà lãnh đạo đã đồng ý gặp nhau tại Washington vào tháng tới theo lời mời của ông Trump.

Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ đã nỗ lực thiết lập vùng đệm mà Mỹ gọi là "cơ chế an ninh" ở phía đông bắc Syria như một phần trong nỗ lực ngăn chặn sự xâm nhập của quân đội vào khu vực nhắm vào các nhóm người Kurd ở Syria, điều mà Mỹ lo sợ có thể làm suy yếu cuộc chiến chống IS.

AN BÌNH

LHQ chuẩn bị cho tình huống xấu nhất tại Syria Ngày 7-10, LHQ thông báo tổ chức này "đang chuẩn bị cho tình huống xấu nhất" tại Đông Bắc Syria sau khi Mỹ cho biết sẽ không cản trở các chiến dịch quân sự của Thổ Nhĩ Kỳ trong khu vực này. Phát biểu tại Geneva, điều phối viên nhân quyền của LHQ về Syria, ông Panos Moumtzis nêu rõ: “Chúng tôi không biết điều gì sẽ xảy ra... chúng tôi đang chuẩn bị cho tình huống xấu nhất", đồng thời nhấn mạnh có "rất nhiều câu hỏi chưa được trả lời" về những hậu quả của chiến dịch quân sự này”.