Đó là một loài hoa dại, một loài hoa mà những hạt giống rất nhỏ của nó chỉ cần một cơn gió thổi qua, một trận mưa trôi vô tâm, có thể đưa đi gieo trồng cả bao nhiêu cây số: Hoa xuyến chi.

Hoa xuyến chi.

Hoa xuyến chi có thể nhận ra và có lẽ là loài hoa kỳ lạ nhất trên khắp nẻo đường bạn đi qua, mọc từng vạt, mọc thành hàng hay đôi khi mọc vu vơ một nơi chốn nào đó như thể gợi cho người bắt gặp dừng chân đôi lúc chỉ để ngắm nhìn. Hoa có mặt khắp mọi miền, và thường mọc theo cuộc hành trình của những người thích rong ruổi, đó là ven những con đường. Hoa xuyến chi có tên khoa học là Bidens pilosa, một loài thực vật có hoa thuộc chi Bidens, họ cúc (Asteraceae) còn gọi là cây đơn buốt.  Cái tên xuyến chi thật đẹp, và hoa cũng rất đẹp. Nếu vào mùa thu, ở các tỉnh miền Bắc và Hà Nội đều rộn ràng vì vào mùa cúc họa mi, hoặc ở Đà Lạt có cúc tana,  thì xuyến chi cũng giống như cúc họa mi, bạn sẽ gặp những cây hoa xuyến chi đẹp chẳng khác gì hai loại hoa kia ven đường. Cái khác chăng là ở Đà Lạt, hoa cúc tana được trồng quanh năm, cúc họa mi thì được cưng chiều, mỗi năm khi trời se lạnh,  các làng hoa mở cửa cho trai thanh gái lịch vào chụp ảnh, và hình ảnh những chiếc xe đạp chở cúc họa mi xuống phố, những con phố có hai hàng cây cao ấy điểm xuyết những gánh hoa là bức tranh vô cùng đẹp...

Số phận một loài hoa khác nhau, dẫu vẫn là nhụy vàng và 6 cánh hoa nhỏ mong manh. Xuyến chi tự sinh tồn theo cách của mình từ bao nhiêu lâu nay, cam chịu mọc ở ven đường, nhận những hạt sương đêm vào ngày hạ và run rẩy đón nhận những cơn mưa mùa mà níu giữ sắc hoa.

Tôi chú ý đến hoa xuyến chi như thể ở đó có vẻ đẹp rất lạ của một cô thôn nữ không son phấn. Cuộc sinh tồn của hoa đôi khi phải chen cùng cỏ dại, đôi khi trên vạt đất đỏ và cả nơi chỉ đầy sỏi đá. Nhưng xuyến chi biết dẫu chỉ là hoa dại, nhưng chính hoa khiến cho vẻ đẹp con đường trở nên ảo diệu, và cũng không biết bao người dừng lại ven đường chỉ để ngắm hoa, hay đôi khi nhón hái một bó hoa về để cắm trong phòng khách.

Thường thì hoa dại không có tên, nhưng xuyến chi là một loại hoa dại có tên rõ ràng. Và thường hoa dại ít khi được thêu dệt trong một câu chuyện ngày xửa ngày xưa, nhưng hoa xuyến chi thì có đó. Chuyện kể rằng, ngày xưa có một người con gái sở hữu giọng ca du dương làm bao chàng trai say đắm, nhưng tiếc thay là trời chỉ cho nàng giọng hát mà không cho nhan sắc. Bao nhiêu chàng trai si mê giọng hát, tìm tới lần lượt ra đi. Cứ thế, thời gian trôi qua những mùa mưa và những mùa nắng. Nàng mở một quán nhỏ ven đường, bán nước mưu sinh, và luôn che mặt vì không muốn ai thấy mặt mình. Cho đến một ngày, một chàng trai tìm đến quán nước, bảo vì nghe nàng có giọng hát hay nên lặn lội từ phương xa. Trong bóng đêm, nàng hát cho người tìm tới với cả trái tim của mình. Sáng hôm sau, chàng trai bảo sẽ trở lại...  Con đường mù sa như có nhiều sương giăng ấy nhen trong lòng nàng niềm hy vọng.

Rồi nàng ngã bệnh vì tương tư, khi mà mỗi ngày nhìn ra con đường chỉ có những chuyến xe qua, không một ai dừng lại.  Ngôi mộ nàng theo lời trăn trối được chôn ven đường, như để nàng đợi người sẽ về. Khi chàng trai trở lại, tìm đến bên mộ thì dường như trên thinh không vang tiếng hát của nàng, và trên mộ bung nở đầy một loài cây có hoa trắng nhị vàng-  và dân gian đặt tên là hoa xuyến chi, có nghĩa là "Mãi bên nhau".

Trên mọi nẻo đường tôi đi qua, từ Cà Mau, vùng đất tận cùng tổ quốc. Cả Cao Bằng, Lạng Sơn... hoa luôn có mặt. Rồi xuyến chi có mặt ở Đà Lạt dẫu nơi này là nơi của ngàn hoa đẹp. Hay có khi dạo chơi bên một dòng sông, vẫn là hoa. Leo lên một con dốc cao, hoa nở. Thậm chí vào một khu du lịch nào đó, xuyến chi cũng âm thầm bung nở ở một khoảng đất còn để trống.

Tôi đã ngắm nhìn loài hoa xuyến chi đó, và dường như hoa luôn nở quanh năm, hoa tiếp tục nhân giống cùng khắp bởi gió đưa đi, bởi nước trôi qua bao ngõ ngách, bởi những cánh bướm và những chú ong cần mẫn hút nhụy hoa. Hoa xuyến chi đẹp lắm, hoa chỉ vừa tầm dưới chân người, với gọi bên lề đường, nhón ngó trên đồi cao. Chỉ là những cánh trắng nhỏ mong manh, rất vội tàn, làm đẹp cho cuộc đời, rất lặng lẽ...

KHUÊ VIỆT TRƯỜNG