Thuốc điều trị COVID-19 có thể sớm được sản xuất trên khắp thế giới và được giới chuyên gia y tế kỳ vọng là công cụ quan trọng, giúp làm thay đổi cục diện cuộc chiến chống đại dịch COVID-19. Tuy nhiên, còn đó là mối lo các nước thu nhập trung bình cao khó tiếp cận được nguồn thuốc này.

Điều trị cho bệnh nhân COVID-19 tại bệnh viện ở Louisiana, Mỹ. Ảnh: Getty

Tuần trước, Mỹ đã cấp phép sử dụng đối với hai loại thuốc viên điều trị COVID-19 là Paxlovid của hãng dược phẩm Pfizer và Molnupiravir của công ty Merck, mở đường cho các nước khác cũng cấp phép sử dụng hai loại thuốc này. Hiện Paxlovid, có thể giảm gần 90% nguy cơ nhập viện và tử vong ở những bệnh nhân có nguy cơ cao, theo công ty. Hai loại thuốc viên khác, do công ty Merck và Ridgeback Biotherapeutics của Mỹ hợp tác phát triển, lần đầu tiên được phê duyệt tại Anh vào tháng 11. Một thử nghiệm lâm sàng đã được đánh giá ngang hàng cho thấy thuốc giảm rủi ro nhập viện và tử vong khoảng 30%.

Số nhà sản xuất các loại thuốc điều trị COVID-19 được cho là sẽ nhiều hơn các nhà bào chế vaccine bởi quy trình sản xuất vaccine phức tạp hơn rất nhiều so với sản xuất thuốc. Trong khi vaccine cần được sản xuất bởi chính các nhà phát triển hoặc một số đối tác chọn lọc của họ, thuốc điều trị COVID-19 có thể được các nhà sản xuất thuốc gốc (phiên bản thuốc có dược tính tương tự nhưng không có bản quyền) sản xuất lại để bán ở các nước nghèo hơn trên thế giới. Cả hãng Pfizer và Merck đã ký các thỏa thuận chia sẻ bản quyền thuốc của mình với Tổ chức Bằng sáng chế thuốc Medicines Patent Pool (MPP) do Liên hợp quốc bảo trợ. Điều này được kỳ vọng sẽ tạo ra một bức tranh hoàn toàn khác về khả năng tiếp cận với thuốc điều trị COVID-19, so với nguồn cung cấp các loại vaccine.

Bên cạnh đó, sự thành công của các phương pháp điều trị này sẽ phụ thuộc vào việc liệu những nước này có thể chẩn đoán nhanh để điều trị cho bệnh nhân trong vòng 5 ngày sau khi có triệu chứng nhiễm bệnh. Theo MPP, tổ chức này đến nay đã nhận được hơn 100 đơn xin sản xuất cho mỗi loại thuốc từ các nhà sản xuất thuốc gốc. MPP sẽ cấp phép sản xuất cho các đối tác mà tổ chức này chọn trước cuối tháng 1-2022. Cựu giám đốc điều hành MPP và hiện đang đứng đầu dự án Luật và Chính sách y tế, Ellen Hoen, cho biết các thỏa thuận này rất quan trọng, có thể mang lại hiệu quả nhanh chóng, dẫn tới hoạt động sản xuất thuốc trên quy mô lớn với chi phí thấp. Việc này đồng nghĩa là sẽ gây bớt áp lực về giá thuốc, mang lại lợi ích cho các nước được hưởng lợi trực tiếp.

Như vậy, khoảng 100 quốc gia có thu nhập thấp và trung bình sẽ có thể tiếp cận các loại thuốc gốc điều trị COVID-19, bao gồm cả Ấn Độ, nhà sản xuất thuốc gốc lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, một nghịch lý có thể xảy ra là trong khi các nước thu nhập thấp và trung bình được tiếp cận với thuốc điều trị COVID-19 sớm do quy trình được đơn giản hóa và có nhiều nhà sản xuất, các nước thu nhập trung bình cao mua thuốc trực tiếp từ các nhà phát triển có thể bị hạn chế về nguồn cung.

Điều đáng lưu ý là những nước không tham gia thỏa thuận này là những nước đông dân và có thu nhập trung bình cao như Brazil, Trung Quốc, Malaysia, Mexico, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ. Những nước này dự kiến sẽ mua thuốc trực tiếp từ nhà sản xuất thuốc gốc.

KHẢ ANH