(Cadn.com.vn) - Ngành công nghiệp đường sắt cao tốc của Nhật có thể trở thành công cụ quan trọng trong chính sách đối ngoại của quốc gia Châu Á này.

Kể từ khi tuyến đầu tiên giữa Shinbashi và Yokohama hoạt động vào năm 1872, đường sắt trở thành ngành công nghiệp lớn của Nhật, với các công trình nổi tiếng như Asia Express và Shinkansen.

Mặc dù xuất khẩu ngành công nghiệp này của Nhật là đáng kể và nước này cũng xây dựng các cơ sở đường sắt ở nước ngoài, nhưng những ưu đãi này chủ yếu là viện trợ, như nguồn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA).

Đóng vai trò quan trọng

Với chính sách ngoại giao tích cực, chính quyền Thủ tướng Shinzo Abe sử dụng ngành công nghiệp đường sắt đầy tiềm năng này trong lĩnh vực ngoại giao.

Đầu tiên, những thay đổi về nhân khẩu học và cạnh tranh của các loại phương tiện vận tải khác như đường bộ và đường hàng không khiến nhu cầu đi lại bằng đường sắt nội địa của Nhật giảm dần. Kể từ thời kỳ "bong bóng" kinh tế - khi một số tuyến đường sắt, đặc biệt là ở vùng sâu vùng xa ngừng hoạt động - xu hướng này không có dấu hiệu được cải thiện. JR Hokkaido thông báo đóng cửa các tuyến đường sắt địa phương. Kết quả là, các nhà sản xuất đường sắt cần phải hướng ra nước ngoài để tìm thị trường mới.

Thứ hai, đường sắt sẽ gửi đi tín hiệu địa chiến lược mạnh mẽ. Một mặt, đường sắt vẫn còn là phương tiện vận tải đường bộ hiệu quả, có thể thúc đẩy thương mại và đảm bảo việc cung cấp các nguồn lực hay các vật liệu nhất định. Với việc Trung Quốc đưa ra chính sách "Một vành đai, một con đường" nhằm mở rộng ảnh hưởng địa chính trị, đường sắt là yếu tố quan trọng đối với Nhật, đặc biệt là đường sắt cao tốc. Tokyo có thể sử dụng các dự án đường sắt để chống lại việc mở rộng địa chính trị của Bắc Kinh. Với độ an toàn, tin cậy cao, và công nghệ tiên tiến, ngành đường sắt của Nhật có thể cạnh tranh với Trung Quốc.

Thứ ba, có được hợp đồng xây dựng tuyến đường sắt chắc chắn sẽ đảm bảo cơ hội kinh tế tiếp theo, và sẽ vô cùng hữu ích đối với các kế hoạch phục hồi kinh tế của ông Abe.

Nhật có ngành đường sắt cao tốc công nghệ cao và an toàn. Ảnh: Diplomat

Cạnh tranh với Trung Quốc

Hiện nay, chính sách ngoại giao đường sắt của Nhật có 3 hình thức: đóng góp, viện trợ và các dự án đường sắt cao tốc liên doanh. Một số nhà khai thác đường sắt Nhật Bản, như JR East Japan, gửi các toa xe đã không sử dụng trong nước sang các nước đang phát triển.

Nhiều nước Đông Nam Á, đặc biệt là Myanmar, nhận được nhiều tàu đã qua sử dụng của Tokyo. Tuy nhiên, các loại tàu này chủ yếu là sử dụng nhiều đơn vị điện (EMU), không phù hợp với nhu cầu của nước tiếp nhận. Ví dụ, Tập đoàn đường sắt quốc gia Philippines (PNR) phải sửa đổi đáng kể loạt tàu JR 203 EMU để chạy trên hệ thống không dùng điện của nước này. Hơn nữa, mặc dù thể hiện tình hữu nghị, đóng góp này không tạo ra nhiều lợi ích kinh tế. Hỗ trợ trong việc xây dựng các cơ sở đường sắt cũng không mang lại lợi ích tương tự.

Mặc dù sở hữu năng lực công nghệ ấn tượng, ngoại giao đường sắt của Nhật đối mặt với nhiều thách thức, nhất là từ Indonesia với Trung Quốc. Hiện nay, cả Bắc Kinh và Tokyo đều có hợp đồng ở Thái Lan. Có lẽ, cơ hội tiếp theo cho chính sách ngoại giao đường sắt của Nhật nằm ở Ấn Độ và Malaysia. Do mối quan tâm địa chiến lược, New Delhi có thể chọn Nhật thay vì Trung Quốc. Tuyến đường sắt cao tốc giữa Kuala Lumpur và Singapore, hai nước có mối quan hệ rộng rãi với cả Trung và Nhật, sẽ phức tạp hơn.

Và dự án này được xem là thử nghiệm quan trọng về vai trò của ngành công nghiệp đường sắt trong chính sách đối ngoại của Tokyo.

An Bình
(Theo Diplomat)