Sau khi Tổng thống Nga Vladimir Putin mở chiến dịch quân sự nhằm vào Ukraine, số lượng và mức độ tinh vi hiện đại của các vệ tinh giám sát thương mại, với hàng trăm vệ tinh đang trên quỹ đạo, mọc lên ngày càng nhiều. Và các lực lượng quân đội Ukraine săn lùng xe tăng Nga và theo dõi hành trình chuyển quân đều được các công ty tư nhân hỗ trợ hình ảnh lấy được từ một số vệ tinh do thám thương mại ngày càng nhiều trên khắp lãnh thổ nước này.

Các quan chức của các công ty cho biết, một số bán dữ liệu này cho các chính phủ và cơ quan truyền thông phương Tây, trong khi số khác gửi trực tiếp cho chính phủ ở Kiev để hỗ trợ họ trong việc đẩy lùi lực lượng Nga, cũng như cho các nhóm nhân đạo để giúp họ lập bản đồ di chuyển và sơ tán dân thường. Ngay cả trước khi quân đội Nga động binh, các vệ tinh cho thấy hình ảnh chi tiết kế hoạch của Điện Kremlin, tờ WSJ cho biết. Will Marshall, đồng sáng lập kiêm giám đốc điều hành của Planet Labs PBC cho biết đang làm việc với Lầu Năm Góc và những quân đội khác, có thể phát hiện ra cây cầu vì đội tàu của họ gồm khoảng 200 vệ tinh quét toàn bộ Ukraine một lần mỗi ngày. Hình ảnh mà các vệ tinh thu được có độ phân giải khoảng gần 3m, có thể phát hiện những thay đổi trên mặt đất.

Dữ liệu từ các tàu vũ trụ thương mại có thể không có chất lượng cao như những vệ tinh do thám mới nhất của Mỹ nhưng chúng có thể dễ dàng được chia sẻ mà không gặp trở ngại do các hạn chế bảo mật. Các quan chức an ninh quốc gia cấp cao của Mỹ và các giám đốc điều hành ngành cho biết các vệ tinh cho thuê với giá cả phải chăng đã làm biến đổi cuộc chiến, khiến Nga khó che giấu các hành động quân sự. Vì quá nhiều thông tin đã được công khai, nó cũng giúp các cơ quan tình báo Mỹ giải mật và chia sẻ một số bí mật của riêng họ một cách dễ dàng hơn.

Vai trò của các vệ tinh do thám có từ những ngày đầu của cuộc chạy đua không gian. Nhiều tháng sau khi Liên Xô phóng vệ tinh nhân tạo đầu tiên, Sputnik, truyền tín hiệu vô tuyến, Tổng thống Mỹ khi đó là Dwight D. Eisenhower đã phê duyệt kế hoạch để Mỹ phát triển và phóng vệ tinh do thám. Hình ảnh từ những con tàu vũ trụ ban đầu đó có độ phân giải khoảng 7,6m. Bốn thập kỷ độc quyền của chính phủ bắt đầu thay đổi với việc phóng vệ tinh Ikonos vào năm 1999, một tàu vũ trụ chụp ảnh trái đất cung cấp cho người dùng độ phân giải tốt khoảng 0,9m. Trong những năm đầu tiên của vệ tinh hình ảnh thương mại, khách hàng chủ yếu vẫn là chính phủ các nước, theo các quan chức trong ngành.

Stephen Wood, Giám đốc cấp cao của Maxar Technologies Ltd., cho biết, công ty có thể bố trí lại các camera trên bo mạch để thu thập hình ảnh về những gì đang xảy ra trên mặt đất trên một khu vực rộng lớn hơn, bao gồm cả các vùng biên giới với Ukraine. Trong khi các cơ quan tình báo của các nước từng nghi ngại các vệ tinh do thám thương mại, thì giờ đây họ lại rất háo hức. Các vệ tinh do thám của chính phủ Mỹ có giá hàng tỷ USD mỗi vệ tinh và có thể mất nhiều năm để xây dựng và triển khai. Các vệ tinh do thám thương mại tương đối rẻ và có thể dễ dàng lấp đầy khoảng trống đó. Lầu Năm Góc đã từ chối cung cấp thông tin chi tiết về "các dịch vụ hình ảnh vệ tinh thương mại" nằm trong gói viện trợ an ninh cho Ukraine được công bố vào ngày 14-4.

Nhiều công ty từ chối tiết lộ cụ thể về cách họ đang hỗ trợ Ukraine vì sợ rằng có thể bị coi là tham gia trực tiếp vào cuộc xung đột. Tuy nhiên, một số công ty tỏ ra cởi mở hơn về những đóng góp của họ đối với Ukraine. Nga chưa bình luận về việc Kiev và phương Tây sử dụng vệ tinh do thám tư nhân ở Ukraine.

KHẢ ANH