Dẫn chúng tôi ra xứ Đồng Cừ, ông Hồ Phú Sâm - nguyên Trưởng thôn Phò Nam, Hòa Bắc, Hòa Vang, TP Đà Nẵng cứ xuýt xoa tiếc rẻ: “Đấy các anh xem! Hơn 3 ha đất lúa, ngày xưa cấy một năm 2 vụ tốt tươi, nhưng giờ đành bỏ hoang không trồng cấy được gì, trong khi người dân vẫn thiếu đất sản xuất…”. Hỏi ông Sâm nguyên nhân vì sao, ông bảo, đơn giản thôi, năm 2016, khi thi công tuyến dự án cao tốc La Sơn - Túy Loan (đường Hồ Chí Minh) nhiều diện tích đất xứ Đồng Cừ bị đất đá thi công vùi lấp, lấp luôn cả khe suối cung cấp nước cho xứ đồng, thế là người dân chịu, không thể canh tác được.

Sau khi người dân nhiều lần khiếu nại, kiến nghị, cách đây gần 3 năm, Ban Quản lý dự án đường Hồ Chí Minh mới hỗ trợ cho mỗi sào đất (500m2) 17 triệu đồng, để người dân cải tạo lại đồng ruộng. Nhưng bằng ấy tiền với “sức người”, người dân đành bất lực nhìn đất đá trộn lẫn trên mặt ruộng khô cứng không còn nguồn nước tưới. Hơn 3ha ruộng xứ Đồng Cừ bỏ hoang, ảnh hưởng đến đời sống của gần 10 hộ dân Phò Nam vốn chỉ phụ thuộc vào nông nghiệp. Người dân đã nhiều lần kiến nghị, đề nghị chính quyền, ngành chức năng xem xét một là đền bù đất đai, trả diện tích đất về cho nhà nước quản lý; hai là chuyển đổi mục đích đất đai để người dân có hướng sử dụng đất mang lại thu nhập cho đời sống. Tuy nhiên, đã gần 7 năm qua, kiến nghị của người dân vẫn chưa được xem xét giải quyết. Mới đây, tại cuộc họp HĐND xã, người dân lại tiếp tục kiến nghị về thực trạng đất đai sản xuất ở xứ Đồng Cừ…

Ông Lê Đình Ca - Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hòa Vang cho biết, thực trạng đất nông nghiệp không được khai thác phục vụ sản xuất không chỉ ở Hòa Vang mà còn ở nhiều địa phương trên toàn thành phố Đà Nẵng. Theo Đề án “Đất nông nghiệp không được khai thác phục vụ sản xuất trên địa bàn thành phố giai đoạn 2021-2025” được UBND TP Đà Nẵng phê duyệt tại Quyết định 625 ngày 5-3-2022 đã đánh giá: Trong những năm qua cùng với tốc độ phát triển đô thị hóa của thành phố, Đà Nẵng triển khai hàng loạt các dự án phát triển kinh tế xã hội, dự án quy hoạch chỉnh trạng đô thị.

Sau khi các dự án triển khai, nhiều khu vực nông thôn tình trạng đất nông nghiệp hoang hóa, đất màu không sản xuất được ngày càng tăng. UBND TP Đà Nẵng đã chi hỗ trợ vụ mùa các khu đất không sản xuất được do ảnh hưởng từ các dự án như sau: Năm 2019, hỗ trợ 3,97 tỷ đồng cho 145,59 ha; năm 2020 hỗ trợ 4,37 tỷ đồng cho 147,38 ha. Tính đến giữa năm 2020, diện tích đất nông nghiệp không được khai thác phuc vụ sản xuất trên địa bàn các quận, huyện toàn thành phố là 348,43 ha, trong đó Hòa Vang chiếm tới 193,62 ha.

Nguyên nhân gây ra tình trạng đất nông nghiệp không sản xuất được, qua rà soát kiểm tra của ngành chức năng là do tác động bởi các công trình xây dựng lân cận đã làm mất đi điều kiện sản xuất lúa và hoa màu, ruộng bị bồi lấp, kênh mương hư hỏng, mất nguồn nước, ngập úng…; Các khu đất nông nghiệp bị bồi lấp do hoạt động khai thác khoáng sản lân cận, không thể sản xuất nông nghiệp; Nhiều khu ruộng bị nước thải các khu dân cư xả ra gây ô nhiễm không canh tác, sản xuất được; Khu đất bị hoang hóa do điều kiện tự nhiên, người dân sản xuất không hiệu quả, dẫn đến bỏ hoang. Ngoài ra còn một số khu đất nông nghiệp, người dân biết được thông tin sẽ thu hồi đất thực hiện các dự án, dù mới phê duyệt quy hoạch hoặc dự án quy hoạch treo nhưng người dân cũng không sản xuất canh tác nữa…

Đề án của UBND thành phố cũng đánh giá, nhiều diện tích đất nông nghiệp không được khai thác sản xuất đã lãng phí nguồn tài nguyên đất, thu hẹp diện tích đất nông nghiệp, không thể tối đa hóa năng suất và hiệu quả kinh tế nông nghiệp của địa phương, ảnh hưởng đến vấn đề an ninh lương thực thành phố. Không những thế còn ảnh hưởng đến ngân sách do chi phí thu hồi, chi phí hỗ trợ đời sống cho các hộ dân có đất nông nghiệp không sản xuất được và chi phí quản lý và công tác lập quy hoạch điều chỉnh mục đích sử dụng đất.

Hiện nay giải pháp khai thác đất nông nghiệp không được khai thác phục vụ sản xuất trên địa bàn thành phố và Hòa Vang đã được lập đề án triển khai thực hiện. Người dân có đất sản xuất bị ảnh hưởng từ dự án như ở Phò Nam, Hòa Bắc rất mong sớm có giải pháp được triển khai trên thực tế để ổn định đời sống.

Hồng Thanh