Với người dân phố cổ Hội An, gánh xí mà là một phần ký ức của tuổi thơ, là sự tảo tần một đời cha mẹ nuôi con khôn lớn", là một chút “thương thương, nhớ nhớ” bóng dáng của cụ ông gầy gò bên gánh xí mà đi khắp Hội An.

Ai lớn lên ở giữa lòng phố cổ, đều biết đến gánh xí mà bên giếng Bá Lễ của  cụ ông Ngô Thiểu (105 tuổi). Gánh xí mà trên đôi vai gầy guộc cứ thế đi khắp Hội An suốt 70 năm và chỉ chuyển qua vai các con mới đây  khi đôi chân đã dần dần không còn đủ sức.

Hội An tiếp tục là thành phố du lịch tốt nhất Châu Á Dựa trên thống kê lượt bình chọn của độc giả báo Travel+Leisure (Mỹ), Hội An của Việt Nam đứng đầu top 15 thành phố du lịch tốt nhất Châu Á trong 2 năm liên tiếp 2019, 2020. Theo Travel+Leisure giới thiệu, Hội An từ lâu là điểm du lịch hấp dẫn du khách thế giới đến tham quan, tìm hiểu các kiến trúc cổ, nhịp sống đêm thú vị và những dòng kênh chảy quanh thành phố. Tuy nhiên, điểm nhấn đặc biệt gây ấn tượng với độc giả của trang này là văn hóa và con người Hội An. Điều đặc biệt hơn, phố cổ Hội An còn được bình chọn là thành phố đứng thứ 3 trong top 25 thành phố du lịch tốt nhất thế giới năm 2020. Tiếp theo sau Hội An là các địa điểm: Chiang Mai (Thái Lan); Kyoto (Nhật Bản); Udaipur (Ấn Độ); Luang Prabang (Lào); Ubud (Indonesia); Bangkok (Thái Lan); Jaipur (Ấn Độ);  Tokyo (Nhật Bản); Siem Reap (Campuchia); Singapore; Kolkata (Ấn Độ); Seoul (Hàn Quốc); Đài Bắc,  Đài Loan (Trung Quốc); Hồng Kông (Trung Quốc).       T.L

Gánh xí mà xưa cũ

“Ai xí mà không… xí mà phù nóng đây”, tiếng rao thân thuộc vang lên khắp phố cổ ngày nào, nghe mà thương nhớ quá. Nhớ cái gánh xí mà trên đôi vai gầy guộc của cụ ông râu, tóc bạc phơ. Bất kể là mưa hay nắng, hàng ngày từ lúc trời vừa bừng sáng cho đến lúc trời chợp tối, bàn chân ông cụ Thiều lại rong ruổi ở khắp nơi trên phố cổ, có khi đi tới các địa phương khác như Cẩm Nam, Thanh Hà, Cẩm Châu…

Xí mà là món ăn có nguồn gốc từ Trung Hoa, xuất hiện tại Hội An từ thế kỷ XVII trong quá trình giao lưu hội nhập, làm ăn của các thương nhân người nước ngoài tại phố cổ. Cụ Thiểu được một gia đình người Hoa chuyên kinh doanh dịch vụ ăn uống truyền lại cho cái nghề làm xí mà để mưu sinh. Từ đó quang gánh xí mà “huyền thoại” cùng tiếng rao thân thuộc đã đi vào trong tâm trí của mỗi người con phố cổ. Nguyên liệu chính của xí mà là mè đen, bột sắn dây, bột khoai, lá mơ, rau má cùng một số vị thuốc bắc đặc biệt. Cách chế biến thì vô cùng công phu. Xí mà có vị thanh thanh, hơi khó ăn, nhưng ai ăn được là ghiền luôn. Xí mà vốn là một món ăn của thời nghèo khổ, “cơm không đủ ăn, cháo không đủ húp”, nên nhìn chén xí mà mộc mạc bên dòng người qua lại, là nhìn thấy một miền ký ức của một thời xưa cũ nơi phố cổ Hội An.

Truyền nhân của gánh xí mà

Không còn tiếng rao quen thuộc vang lên trên khắp con đường phố cổ, nhưng gánh hàng xí mà của chị Ngô Thị Thị (59 tuổi, con gái cụ Thiểu) vẫn đông nghịt khách đến lạ kỳ. Chỉ một chút buổi sáng là gánh xí mà đã hết veo.

Cụ Thiểu có tất cả 3 người con, chị Thị là con gái giữa, trước đây chị  là giáo viên dạy cấp 2, sau khi về hưu, vợ chồng chị đón cụ Thiểu về sống chung và từ đó hằng ngày “bí quyết gia truyền” của cụ Thiểu được truyền lại cho những thế hệ sau để giữ lại nét văn hóa ẩm thực của một miền ký ức. Đưa bát xí mà nóng hổi cho tôi, chị Thị nhớ lại: “Hồi còn nhỏ, tôi theo cha đi bán xí mà khắp Hội An. Cha tôi ngày càng già đi, sức khỏe yếu nên chỉ ngồi một chỗ cố định gần gốc cây to bên đường để bán. Không thấy tiếng rao của ông xuất hiện trên phố nên nhiều người lặn lội hàng cây số tìm đến tận đây để mua. Hồi trước, ở Hội An có một mình cha tôi biết nấu món này thôi. Bởi vậy nên giờ đa số người đến mua xí mà của vợ chồng tôi đều là khách quen của ông cụ cả…”.

Thời gian thay đổi, cảnh vật và con người giờ cũng đang dần thay đổi theo, nhưng hương vị của xí mà ông Thiểu vẫn giữ đúng hương vị độc đáo và đậm đà của ngày xưa. Chỉ tiếc thay thiếu mỗi ông cụ Thiểu ngồi bán năm xưa và tiếng rao thân thuộc mà thôi!  Năm 2019, UBND TP Hội An đã quyết định đưa ngôi nhà và gánh xí mà của gia đình cụ Thiểu thành một điểm tham quan văn hóa. Hằng ngày, du khách được đưa tới để trò chuyện trực tiếp với hai người đặc biệt của Hội An, thưởng thức những bát xí mà sền sệt, nóng hổi.

Hoài Sơn