Vào ngày 20-6-2017, một chuyện gì đó rất lớn đã xảy ra, đằng sau cánh cửa mạ vàng của cung điện hoàng gia ở Mecca, điều đó đã thay đổi hiệu quả tiến trình của lịch sử Arab. Hoàng Thái tử lúc bấy giờ, Mohammed bin Nayef, được nhà vua triệu tập và ra lệnh từ bỏ vương quyền để ủng hộ người anh em họ trẻ hơn: MBS.

Trong nhiều năm, Thái tử Mohammed bin Nayef là “một đôi tay an toàn”. Trong những năm 2000, với tư cách là người đứng đầu chống khủng bố và sau này là bộ trưởng nội vụ, ông đã lên kế hoạch đánh bại cuộc nổi dậy lớn của Al-Qaeda. Ông được người Mỹ thích và tin tưởng; và mặc dù chắc chắn không phải là một nhân vật năng động, ông được coi là một lựa chọn ổn định khi kế nhiệm. Nhưng có những thông tin đồn đoán rằng, ông chưa thể hồi phục hoàn toàn sau một vụ ám sát thất bại năm 2009 khi một thành viên Al-Qaeda đánh bom tự sát ngay trong khi đang ở cùng phòng với ông. Vua Salman đã đưa ra quyết định là người mà ông muốn kế vị là con trai mà ông rất yêu quý: MBS.

Khách sạn Ritz-Carlton nằm ở thủ đô Riyadh, được cho là nơi Thái tử MBS giam giữ các hoàng tử tham nhũng.

Quyết định lịch sử

Ở Saudi, sức mạnh của vua là tuyệt đối - không có tranh luận, không có phản kháng. Cựu Thái tử Mohammed bin Nayef đã biến mất hoàn toàn trước công chúng từ lúc đó. Thái tử MBS và người vua cha quyền lực đã thực hiện một cuộc đảo chính ngoạn mục và không đổ máu. Tham vọng và quyết tâm định hình lại đất nước, Thái tử MBS đã kịp thời bắt tay để củng cố quyền lực.

Vào tối muộn ngày 4-11-2017, “cuộc chiến” mở màn. Khoảng 200 hoàng tử nổi tiếng, lãnh đạo doanh nghiệp và những người khác đã bị bắt với cáo buộc tham nhũng. Cơ quan đứng sau động thái gây sốc trên là Ủy ban chống tham nhũng mới thành lập do Thái tử MBS đứng đầu. Ủy ban này đã tạm giữ 10 hoàng tử, nhiều cựu bộ trưởng và 4 vị bộ trưởng đương nhiệm để điều tra. Ủy ban mới, do thái tử trẻ tuổi Mohammed bin Salman lãnh đạo,  được vua Saudi ra quyết định thành lập vào ngày 4-11 nhằm "đánh" tham nhũng. Thái tử đang thể hiện ý chí sẵn sàng đối đầu với các nhân vật quyền lực nhất tại Saudi Arabia để cải cách. Thái tử đã khẳng định quyết tâm loại trừ tham nhũng làm tiền đề cho nền kinh tế cởi mở hơn.

Những cái tên trong danh sách gồm tỷ phú Alwaleed bin Talal, hoàng tử Turki Bin Nasser, “ông trùm” truyền thông Saudi Arabia Waleed Al-Ibrahim. Không bị tống vào tù - thay vào đó, họ bị “biệt giam” tại khách sạn Ritz-Carlton sang trọng ở Riyadh, trong nhiều tháng. Nhà phân tích quân sự Riad Kahwaji đánh giá: “Một số nhân vật giàu có nhất trong thế giới Arab đã bị bắt giữ. Đây là điều không tưởng. Lần đầu tiên chúng ta được chứng kiến và nó sẽ gây ra làn sóng xáo động khắp khu vực”.  Trước đó, chính quyền nước này cũng đã sa thải nhiều bộ trưởng cao cấp, trong đó có hai bộ trưởng Kinh tế và Kế hoạch.

Trong vui ngoài lo

Sự thay đổi mạnh mẽ này diễn ra chỉ vài tháng sau khi vua Salman bin Abdulaziz Al Saud quyết định thay đổi người thừa kế (con trai ông, hoàng tử MBS là thái tử kế vị thay vì người cháu trai là hoàng thân Mohammed bin Nayef như trước).

Các vụ bắt giữ lần này khiến thế giới chấn động, nhất là các nền kinh tế có mối quan hệ kinh doanh với Saudi. Các nhà đầu tư nước ngoài náo loạn. Làm thế nào mọi người có thể biết nhân vật nào là an toàn để làm ăn kinh doanh với? Ai sẽ là người tiếp theo? Những người chỉ trích Thái tử MBS cho rằng, cuộc chiến lần này không liên quan đến tham nhũng, thay vào đó là trò chơi quyền lực trần trụi để vô hiệu hóa bất cứ ai có thể thách thức ông. Đồng thời, Thái tử MBS muốn chống lại các hoàng tử cao cấp trong chính quyền của cố Quốc vương Abdullah, một nhánh quyền lực của hoàng gia – vốn “bất khả xâm phạm” lâu nay. Kể từ đó, ông đưa cả ba yếu tố của lực lượng quốc phòng và an ninh của đất nước dưới sự kiểm soát của mình: Vệ binh Quốc gia, Bộ Nội vụ và Quân đội. MBS sức mạnh xuất hiện tuyệt đối.

Tuy nhiên, đối với rất nhiều người Saudi Arabia, động thái này được hoan nghênh. Nhà phân tích kinh tế Ian Blac nhận xét rằng từ khi Mohammed bin Salman trở thành thái tử kế vị, "chúng ta đã thấy rất nhiều sự thay đổi mang tính bước ngoặt. Điều này thể hiện tham vọng chuyển hóa nền kinh tế đất nước theo tầm nhìn năm 2030". Quốc gia này có thể là nhà sản xuất dầu lớn nhất thế giới, nhưng một số lượng lớn đáng kinh ngạc người dân vẫn sống trong nghèo đói, đặc biệt là ở miền nam. Hình tượng “bất khả xâm phạm” của rất nhiều thương nhân và hoàng tử không thể chạm tới trước đây đã bị rung chuyển, đã giúp Thái tử MBS nổi tiếng hơn.

Một vấn đề quan trọng khác giúp vị thái tử này nổi danh hơn ở trong nước là nỗ lực chuyển đổi nền kinh tế Arab bằng cách đa dạng hóa dầu mỏ, biến đất nước thành một cường quốc đầu tư và cung cấp việc làm có ý nghĩa cho hàng triệu thanh niên Saudi đang làm việc. Kế hoạch Tầm nhìn 2030 không là gì nếu không tham vọng. Nó dự tính một tương lai, không xa, nơi Saudi Arabia đã trở thành trung tâm toàn cầu kết nối Châu Âu, Châu Á và Châu Phi. Nó bao gồm một quỹ 64 tỷ USD để phát triển giải trí và nhằm mục đích tạo ra 1 triệu việc làm mới trong du lịch nội địa.

KHẢ ANH (Theo Reuters)