Nửa đêm tháng 12-2018 ở ngoại ô Diriyah, bên ngoài thủ đô Riyadh. Một đám đông người trẻ trong trang phục phương Tây quay cuồng trong âm nhạc, điện thoại thông minh giơ cao, tia laser và ánh sáng xuyên qua khán phòng. David Guetta, một DJ người Pháp, đang ở trên sân khấu. Tại cùng một địa điểm, phụ nữ thực hiện quyền tự do lái xe mới được thông qua bằng cách lái những chiếc xe thể thao hàng đầu của mình đi xem cuộc đua Công thức E ở Riyadh. Đã có những buổi hòa nhạc của các nhóm nhạc danh tiếng thế giới như Black Eyed Peas và Enrique Iglesias tại Saudi Arabia...

Thái tử MBS cho phép phụ nữ thực hiện quyền tự do lái xe, theo chính sách cải cách táo bạo của mình. Ảnh: Reuters

Một “Saudi Arabia mới”…

Đây là một “Saudi Arabia mới” theo sắc lệnh của Thái tử MBS, hiện đại hóa và cải cách đất nước.

Đối với bất kỳ ai đã sống hoặc đến thăm Saudi Arabia trong 40 năm qua, sự chuyển đổi này là khá phi thường. Việc hòa nhập giới tính tự do như vậy trong bầu không khí tiệc tùng sẽ hoàn toàn không thể tưởng tượng được chỉ một thời gian ngắn trước đây, bởi nó bị cấm theo tư tưởng của các giáo sĩ tôn giáo bảo thủ. Trên thực tế, Saudi Arabia chỉ thời gian ngắn trước đó luôn mang “khuôn mặt khổ hạnh”, buồn bã, một nơi mà Mutawwa - cảnh sát tôn giáo - đóng cửa các quán cà-phê shisha nổi tiếng ở Riyadh và yêu cầu các cửa hàng không chơi nhạc như một phần trong sự giải thích nghiêm ngặt của họ về Luật Hồi giáo Sharia.

Kể từ khi trở thành Thái tử năm 2017, MBS đã bắt đầu cải cách mở cửa - với sự ủng hộ của nhà vua - để đảo ngược hình ảnh này của đất nước - là một điểm đến vui chơi. Rạp chiếu phim, phụ nữ lái xe, giải trí công cộng - tất cả đều bị cấm trong nhiều năm - đã hồi sinh. “Những gì đã xảy ra trong 30 năm qua không phải là Saudi Arabia”, Thái tử MBS từng tuyên bố như vậy vào tháng 10-2017. Sau cuộc cách mạng Iran năm 1979 người ta muốn sao chép mô hình “cấm cửa” này ở các quốc gia khác nhau, một trong số đó là Saudi Arabia. “Chúng tôi không biết cách đối phó vấn đề như thế nào. Và vấn đề lan rộng khắp thế giới. Bây giờ là lúc để loại bỏ nó”, ông nói thêm.

…là những gì Nhà Trắng muốn thấy

Những lời nói của Thái tử MBS chính xác là những gì Nhà Trắng muốn nghe. Lúc đó, mối quan hệ giữa Washington và Thái tử MBS đã trở nên thân thiết. Tổng thống Donald Trump đã chọn Riyadh cho chuyến công du nước ngoài đầu tiên vào tháng 5-2017 và con rể của ông Jared Kushner đã hình thành mối quan hệ làm ăn chặt chẽ với MBS. Theo đuổi “chế độ Hồi giáo ôn hòa”, Thái tử MBS đã cấp giấy phép cho các buổi hòa nhạc công cộng, mở lại rạp chiếu phim, cho phép phụ nữ lái xe và tham dự các sự kiện thể thao…

Ở trong nước, vị thế và danh tiếng của ông gia tăng, đặc biệt với những người trẻ tuổi vốn mệt mỏi với những luật lệ bảo thủ ở vương quốc này. Thái tử MBS chỉ mới 35 tuổi - nhà lãnh đạo quốc gia trẻ tuổi đầu tiên ở Saudi Arabia. “Ông ấy thích đồ ăn nhanh và uống rất nhiều Diet Coke”, một doanh nhân Vùng Vịnh cho biết. Vị thái tử này cũng được cho là một người rất ngưỡng mộ công nghệ. Tại một diễn đàn đầu tư ở Riyadh vào tháng 11-2018, phụ nữ trẻ Saudi Arabia đã vội vã và yêu cầu chụp ảnh selfie với Thái tử. Ông tỏ ra rất vui vẻ, thậm chí tạo dáng và thần thái như một ngôi sao điện ảnh. “Ông ấy là một nhà lãnh đạo được chờ đợi từ lâu ở Saudi Arabia”, ông Malek Dahlan, một luật sư quốc tế nhận định và nói thêm: “Người dân Saudi đã không thấy ai đó có sức lôi cuốn kể từ sau ông nội của Thái tử MBS, Vua Abdulaziz”. Cựu đại sứ Anh tại Riyadh William Patey nói rằng, ấn tượng của ông là hầu hết người dân Saudi Arabia, đặc biệt là người trẻ, ủng hộ Thái tử MBS.

Cách đối phó với người bất đồng quan điểm

Đơn giản, Thái tử MBS không tấn công người bất đồng quan điểm. Các blogger bất đồng chính kiến, giáo sĩ, những người biểu tình vì quyền của phụ nữ, những người từ cả hai đầu tự do và bảo thủ, chỉ bị bắt theo luật Sharia hà khắc - chứ không phải theo lệnh của riêng Thái tử MBS.

Trong báo cáo thường niên của mình, Tổ chức Theo dõi Nhân quyền tiết lộ, chính quyền Saudi Arabia tăng cường các vụ bắt bớ, xét xử các nhà bất đồng chính kiến và các nhà hoạt động trong năm 2018, bao gồm một cuộc đàn áp quy mô lớn chống lại phong trào quyền phụ nữ. Nhưng đây có phải là người đã cho phụ nữ quyền lái xe và tham gia các sự kiện thể thao? Vâng đúng. Nhưng vấn đề là, theo các nhà quan sát, Thái tử MBS muốn sự thay đổi đến từ trên xuống, từ Tòa án Hoàng gia. Bất kỳ đề nghị nào về luật được thay đổi hoặc cải cách được ban hành là kết quả của một phong trào cấp đường phố phổ biến, dù nhỏ, được coi là một điều nguy hiểm ở nước này.

Như Loujain al-Hathloul chẳng hạn. Có học thức, thông minh, năng động trên phương tiện truyền thông xã hội, Loujain al-Hathloul đã trải qua sinh nhật lần thứ 30 trong tù ở Jeddah vào tháng 7. Gia đình cô nói rằng, tội duy nhất của cô là vận động cho phụ nữ Saudi Arabia được phép lái xe và chấm dứt hệ thống giám hộ, cho phép đàn ông kiểm soát rất lớn cuộc sống của vợ và họ hàng nữ. Cả hai luật hiện đã được thay đổi để tốt hơn - phụ nữ có thể lái xe và hệ thống giám hộ đã được nới lỏng. Nhưng al-Hathloul và một số nhà hoạt động nữ khác dường như đã gây khó chịu cho giới lãnh đạo bằng cách công khai thúc đẩy một cái gì đó mà Thái tử MBS muốn lấy làm “di sản” của mình. Al-Hathloul lần đầu tiên bị bắt vào năm 2014 sau khi lái xe từ UAE đến Saudi Arabia. Vào tháng 3-2018, khi đang lái xe hợp pháp tại UAE, cô đã bị một đoàn xe kéo đi, bị bắt và đưa trở lại Riyadh, nơi cô bị giam giữ trong một thời gian ngắn. Vào tháng 5-2018, cô lại bị bắt trong cuộc đàn áp rộng lớn hơn.

Thái tử quyền lực của Saudi Arabia đã bị truy hỏi về vấn đề ngược đãi tù nhân nữ trong cuộc phỏng vấn 60 phút của mình. Ông đã cam kết sẽ đích thân điều tra. Hơn 30 quốc gia đã kêu gọi Saudi Arabia trả tự do cho các nhà hoạt động, một số người sau đó đã được cho tại ngoại và cả chính phủ Mỹ và Anh đều nói rằng họ đã nêu vấn đề ở cấp cao nhất.

Vào tháng 9-2018, các công tố viên nước này đã tuyên bố hình phạt 5 năm tù và phạt 3 triệu riyal (600.000 bảng Anh) cho bất kỳ ai bị bắt chia sẻ bất cứ điều gì trên phương tiện truyền thông xã hội được coi là ảnh hưởng đến an ninh công cộng hoặc đạo đức. Tuy nhiên, MBS không hài lòng về sự không khoan dung của mình. Trong các cuộc phỏng vấn, ông đã thừa nhận rằng một số lượng lớn người đứng sau song sắt nhưng nói rằng đây là một mức giá cần thiết phải trả khi bạn đang lái xe qua một chương trình cải cách sâu rộng như vậy.

Vậy làm thế nào mà một người đàn ông gần như vô danh 6 năm trước lại được cho là người cai trị quyền lực nhất ở Trung Đông?

KHẢ ANH (Theo Reuters)