Hơn 25 năm nay, năm nào cũng vậy, khi đất bạn Lào bước vào mùa khô, các chiến sĩ Đội quy tập mộ liệt sĩ 192 (Đội 192) thuộc Bộ CHQS tỉnh TT- Huế lại cơm đùm, gạo bới lên đường tìm kiếm, cất bốc hài cốt liệt sĩ (HCLS) hy sinh ở Lào đưa về quê mẹ.

Đưa các hài cốt liệt sĩ được tìm thấy ra khỏi núi rừng.

Trở thành thương binh khi tìm đồng đội

Vừa từ Lào trở về sau hơn 7 tháng ròng đi tìm mộ liệt sĩ, Thượng tá Nguyễn Văn Hải- Đội trưởng Đội quy tập mộ liệt sĩ 192 thuộc Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh TT-Huế lại nhận được đề nghị của một thân nhân liệt sĩ quê ở Hà Nội nhờ đi xác minh mộ người anh trai hy sinh ở vùng đồi núi H.A Lưới (TT-Huế). Nhận tin xong, anh lại chuẩn bị ba-lô lên đường. Vậy là, mấy ngày phép của anh định dành cho vợ con cũng đành gác lại... Sau nhiều lần tìm đến Đội 192, chúng tôi mới có dịp gặp và trò chuyện với Thượng tá Hải. Gương mặt anh vẫn còn hằn nét hốc hác bởi những đêm dài thức trắng trên vùng đồi núi nước Lào. Anh bảo, không thể nào nhớ hết những kỷ niệm về những chuyến đi. "Đợt vừa rồi, khi các chiến sĩ chuẩn bị rời Lào về nước thì tiếp nhận thông tin, ở cánh rừng của bản Kỳ Nè, huyện Su Muồi (Salavan), có 2 mộ liệt sĩ của bộ đội ta hy sinh trong trận đánh Xuân Mậu Thân. Chiều muộn, Tổ chúng tôi gồm 7 đồng chí vẫn quyết băng rừng, lội suối đi cho kịp. Trên đường đi, có một chiến sĩ trẻ do chưa quen với thời tiết nên lên cơn sốt rét. Lúc này, 6 anh em trong đoàn thay nhau gánh đồng chí ấy qua từng đồi núi cheo leo. Chỉ cần sơ sẩy một chút thì cả mấy anh em trong đoàn đều rơi xuống núi. Sau hơn một ngày lội bộ trong rừng sâu, chúng tôi đã đến nơi. Tại đây, chúng tôi đào được 2 mộ liệt sĩ, còn nguyên vẹn các di vật. Chiến sĩ trẻ cũng đã qua cơn sốt rét. Niềm vui càng nhân lên"-Thượng tá Hải nhớ lại.

Năm 2008, trong một lần vượt rừng đến bản Lực Đồng, huyện Tà Ổi (Salavan), Thượng tá Hải cùng với đồng đội tìm được 4 HCLS bộ đội ta hy sinh ở phía Nam Lào. "Hôm sau, trên đường đưa hài cốt các anh ra khỏi rừng thì một cơn mưa ập đến khiến đường trơn trượt. Trên đường đi, Thượng tá Hải ngã va vào tảng đá bị thương nặng ở đầu và vai nhưng mãi sau hơn 5 giờ, anh mới được đồng đội dìu đến Trạm y tế gần đó để sơ cứu. Sau lần tai nạn ấy, Thượng tá Hải được công nhận thương binh hạng ¾. Thế mà hàng năm anh Hải vẫn luôn dẫn đầu Đội quy tập 192 lên đường sang Lào tìm kiếm hài cốt liệt sĩ"-Thượng tá Đinh Văn Nguyên, Chính trị viên Đội 192 kể. 

Lãnh đạo Bộ CHQS tỉnh TT-Huế đón nhận các HCLS tại nước bạn Lào, trước khi đưa tiễn về quê Mẹ.

Đau đáu với những đồng đội còn nằm lại

Thượng úy Nguyễn Tiến Luật chia sẻ: "Lần đầu tiên đi tìm đồng đội, vào giữa rừng sâu, không điện, không tivi, thiếu thốn đủ bề. Đêm nằm nghe tiếng hú của thú rừng em cảm giác lo sợ, không ngủ được. Nhưng rồi nghĩ đến sự hy sinh quá lớn của các anh hùng liệt sĩ; nhớ đến những ánh mắt của những người vợ, người mẹ... đang trông chờ chồng, con từng ngày, em đã quyết bám địa bàn để tìm đồng đội". Lần giở lại cuốn sổ tay ghi chép những nơi họ đặt chân đến tìm đồng đội, các chiến sĩ Đội 192 đỏ hoe mắt khi nhớ lại câu chuyện xúc động về cô giáo Huỳnh Thị Thanh Bình ở huyện Ba Vì (Hà Nội) qua Lào đi tìm phần mộ liệt sĩ của bố chị. Bố chị Bình nguyên là Tiểu đoàn Trưởng Tiểu đoàn 2 thuộc Sư đoàn 308 được Bộ Quốc phòng biệt phái vào cho Sư đoàn 968 ở chiến trường Trị-Thiên. Bố chị Bình hy sinh khi chị tròn 3 tháng tuổi và chị là người con duy nhất. Lớn lên, những cựu binh cùng chiến đấu với bố đã kể chị nghe về chiến trường nơi bố hy sinh và nơi chôn cất. "Những người đồng đội của bố chị dù đã lớn tuổi vẫn không ngại gian khó, hiểm nguy, cùng chị và chúng tôi 10 lần qua Lào tìm kiếm nhưng do địa hình thay đổi quá nhiều nên đến nay vẫn chưa có kết quả. Chứng kiến ánh mắt buồn rười rượi của chị Bình trong hành trình đi tìm mộ bố, các chiến sĩ trong Đội chúng tôi không cầm được nước mắt. Chắc chắn, chúng tôi sẽ còn nhiều chuyến tìm kiếm nữa để đưa được hài cốt của bố của chị Bình về quê. Lúc đó, chúng tôi mới không khỏi bứt rứt"-Thượng tá Hải giọng nghèn nghẹn.

Chiến tranh đã lùi xa hơn 40 năm, vì vậy, công tác tìm kiếm mộ liệt sĩ đã khó càng khó hơn bởi thông tin về địa điểm, địa hình ngày càng thay đổi, những đồng đội người còn, người mất, không còn nhớ chính xác phần mộ. Theo thống kê, còn khoảng 300 phần mộ liệt sĩ của những người lính ở chiến trường Trị-Thiên đang nằm lại ở đất nước Lào. Đó là nỗi đau của những gia đình chưa tìm được người thân và cũng là sự ray rứt của các chiến sĩ Đội 192. "Nếu ngày nào vẫn còn một HCLS của các anh ở đất bạn Lào thì chúng tôi vẫn tiếp tục lên đường tìm kiếm, cất bốc, đưa các anh về với đất Mẹ"-Thượng tá Đinh Văn Nguyên- chính trị viên Đội 192 thổ lộ.

Với những thành tích đặc biệt xuất sắc, Đội 192 đã được Nhà nước tặng thưởng danh hiệu cao quý Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân trong thời kỳ đổi mới. Nhiều cá nhân được tặng thưởng nhiều bằng khen, giấy khen.

HẢI LAN